8 იანვარს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა ადგილობრივ ტელეარხებთან ინტერვიუში წარმოადგინა თავისი ქვეყნის მთავარი მიზნები, პრიორიტეტები და მომავალი წლის მიმდინარე გამოწვევები.

7 თებერვალს აზერბაიჯანის საპრეზიდენტო არჩევნების მოახლოებასთან ერთად, ამ გზავნილების მნიშვნელობა ძლიერდება. აღსანიშნავია, რომ ეს არჩევნები აღნიშნავს ისტორიულ მომენტს აზერბაიჯანის პოსტსაბჭოთა ისტორიაში, რომელიც მოიცავს ქვეყნის მთელ ტერიტორიას ყარაბაღის რეგიონში უკანონო სეპარატისტული რეჟიმის დაშლის შემდეგ. რეჟიმი დაიშალა აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების მიერ 2023 წლის სექტემბერში ჩატარებული ერთდღიანი ანტიტერორისტული ოპერაციების დროს. გასული წელი გარდამტეხი იყო აზერბაიჯანელი ხალხისთვის, რომელმაც სამი ათწლეულის განმავლობაში გაუძლო ოკუპაციას მათ ტერიტორიებზე. პრეზიდენტი ალიევი გამოთქვამს ოპტიმიზმს, რომ მისი ქვეყანა დაეყრდნობა ამ მიღწევებს და დასახავს ახალ მიზნებს მომავალ წლებში.

უპირველეს ყოვლისა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ აზერბაიჯანი იწყებს ახალ ეპოქას, რომელიც აღინიშნება მისი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენით და ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებით. ეს ქმნის ახალ სოციალურ-პოლიტიკურ ლანდშაფტს ქვეყნისთვის, რომელიც წინა წლებში მუდმივად ამახვილებდა დღის წესრიგში ოკუპირებული ტერიტორიების განთავისუფლების მცდელობებზე. „ყარაბაღის“ საკითხი იყო ქვეყნის გამაერთიანებელი იდეოლოგია და დაჩრდილა ყველა სხვა ეკონომიკური და პოლიტიკური გამოწვევა. 2024 წელი პერიოდის დასაწყისია, სადაც აზერბაიჯანელი ხალხი აღარ არის დამძიმებული ამ ამოცანებით.

ამიტომ, შემთხვევითი არ არის, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები აირჩია. პრეზიდენტმა ალიევმა ამის ნომერ პირველ მიზეზად „ახალი ეპოქის დასაწყისი“ დაასახელა. პრეზიდენტის მიერ გამოთქმული მეორე მიზეზიც სწორედ ამ განწყობას უკავშირდება. „ვფიქრობდი, რომ პირველი არჩევნები, რომელიც მთელი ჩვენი ქვეყნის მასშტაბით უნდა ჩატარდეს, საპრეზიდენტო არჩევნები უნდა იყოს“, - განაცხადა მან და დასძინა, რომ „ამ არჩევნებს დროულად რომ ჩავატარებდეთ, 2025 წლის აპრილში, მაშინ ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები ჩატარდება პირველი. ვფიქრობდი, რომ ეს არ იქნებოდა სწორი“.

პრეზიდენტმა ალიევმა ინტერვიუს მნიშვნელოვანი ნაწილი სომხეთ- აზერბაიჯანის სამშვიდობო პროცესის შესახებ დისკუსიებს მიუძღვნა. ამ პროცესის წარმატებით გატარება საჭირო იქნება ორ ქვეყანას შორის ორმხრივ ურთიერთობებში ახალი თავის გასახსნელად. პრეზიდენტმა ალიევმა ხაზი გაუსვა თავისი ქვეყნის ინტერესს სამშვიდობო ხელშეკრულების, ურთიერთობების ნორმალიზაციისა და რეგიონული სატრანსპორტო კავშირების ხელახალი გახსნით. ამით მან ჩამოთვალა რამდენიმე გამოწვევა, რომლებიც კვლავ აფერხებენ პროგრესს სამშვიდობო ხელშეკრულების მიღწევაში. ეს გამოწვევები, უპირველეს ყოვლისა, გამომდინარეობს სომხეთის უარით, შეასრულოს 2020 წლის 10 ნოემბრის სამმხრივ განცხადებაში ნაკისრი ვალდებულებები, რომელიც ავალდებულებს აზერბაიჯანის დასავლეთ ნაწილებსა და ნახჩევანის ექსკლავს შორის „შეუფერხებელ“ გავლას. გარდა ამისა, აზერბაიჯანის უპირატესობა ორმხრივ კომისიაზე, რომელიც უზრუნველყოფს სამშვიდობო ხელშეკრულების განხორციელებას, ეწინააღმდეგება სომხეთის დაჟინებულ მოთხოვნას საერთაშორისო გარანტიების ჩართვაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ეს და სხვა გამოწვევები სამშვიდობო პროცესის ამჟამინდელ ეტაპზე შეიძლება ნაკლებად კომპლექსურად გამოიყურებოდეს, ვიდრე წინა პერიოდის უფრო ფუნდამენტური ტერიტორიული საკითხები, მათ აქვთ პოტენციალი მნიშვნელოვნად გაახანგრძლივონ სამშვიდობო მოლაპარაკებები რეგიონალურ მშვიდობასა და უსაფრთხოებაზე საზიანო ზემოქმედებით.

ამ წელს ასევე დაასრულა აზერბაიჯანის თავმჯდომარეობა უკავშირო მოძრაობაში (NAM), სადაც ქვეყანა 2019 წლიდან თავმჯდომარეობს. „[თავმჯდომარეობამ] მოგვცა ფასდაუდებელი გამოცდილება გაეროს შემდეგ ყველაზე მსხვილ საერთაშორისო ორგანიზაციაში ხელმძღვანელობის საქმეში“, - განაცხადა პრეზიდენტმა ალიევმა. ახლა აზერბაიჯანი გადასცემს უფრო განახლებულ და განახლებულ ინსტიტუტს თავმჯდომარეობას. NAM-მა აზერბაიჯანის თავმჯდომარეობის პერიოდში გადადგა ხელშესახები ნაბიჯები ინსტიტუციონალიზაციისკენ. „ასე რომ, ჩვენ შევქმენით საპარლამენტო, ახალგაზრდული და ქალთა პლატფორმები. და ამან როგორღაც სული შთაბერა მოძრაობას და ჩვენ გავმართეთ რამდენიმე სამიტი და მინისტერიალი“, - ამაყად განაცხადა პრეზიდენტმა ალიევმა აზერბაიჯანის წვლილის შესახებ 120 ქვეყნის მოძრაობაში.

რაც შეეხება აზერბაიჯანის აქტიურ როლს NAM-ში, დაგეგმილია შენარჩუნდეს ქვეყნის თავმჯდომარეობის მიღმა. ეს აისახება მრავალ ასპექტში. მაგალითად, NAM-ის ახალგაზრდული ქსელის შტაბ-ბინა, რომელიც შეიქმნა აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ინიციატივით, კვლავ ბაქოში იქნება განთავსებული. ქვეყანა ასევე მხარს დაუჭერს ბაქოს საინიციატივო ჯგუფის ძალისხმევას, რომელიც გასულ წელს შეიქმნა მთელ მსოფლიოში ანტიკოლონიალური ბრძოლების მხარდასაჭერად. საფრანგეთი იყო მთავარი ქვეყანა, რომელსაც ფართოდ აკრიტიკებდნენ აზერბაიჯანი და NAM-ის მრავალი სხვა წევრი სახელმწიფო ნეოკოლონიალური პოლიტიკის გამო კომორის, ახალი კალედონიის და პარიზის მიერ ადმინისტრირებული სხვა საზღვარგარეთის თემებისა და ტერიტორიების მიმართ.

2024 წელს აზერბაიჯანისთვის ასევე მნიშვნელოვანია გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის მხარეთა 29-ე კონფერენციისთვის (COP29) მზადება. „ეს ჩვენთვის დიდი გამოცდილება იქნება. მე მაინც ვფიქრობ, რომ ეს არის მსოფლიოში ნომერ პირველი საერთაშორისო ღონისძიება, საერთაშორისო კონფერენცია და მსოფლიო საზოგადოების ყურადღების თვალსაზრისით, ის უფრო პრესტიჟულია, ვიდრე გაეროს გენერალური ასამბლეა“, - განაცხადა პრეზიდენტმა ალიევმა. ამ კონფერენციის ფარგლებში აზერბაიჯანის დედაქალაქი დაახლოებით 80 000 უცხოელს უმასპინძლებს.

ამ საერთაშორისო კლიმატის კონფერენციის მასპინძლობის შესაძლებლობა აზერბაიჯანშიც განიხილება, როგორც ქვეყნის მწვანე გარდამავალი პროცესის მხარდაჭერა. აზერბაიჯანის მთავრობა ამ გადასვლას ხედავს, როგორც ქვეყნის ეკონომიკის დივერსიფიკაციისა და ნავთობის შემდგომი მომავლისთვის მომზადების მცდელობას, ასევე მნიშვნელოვან პასუხისმგებლობას გლობალური კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად. აზერბაიჯანს აქვს უზარმაზარი პოტენციალი განახლებადი ენერგიის წარმოებისა და საზღვარგარეთ ექსპორტისთვის. საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციამ, რომელიც მსოფლიო ბანკის ფილიალია, დაადასტურა აზერბაიჯანის პოტენციალი კასპიის ზღვაში 157 000 მეგავატზე.

აზერბაიჯანმა ხელი მოაწერა უამრავ კონტრაქტს საერთაშორისო კომპანიებთან, რათა განავითაროს თავისი შესაძლებლობები განახლებადი ენერგიის წარმოებაში და ეს ძალისხმევა იქნება ქვეყნის დღის წესრიგის მთავარი თემა უახლოეს წლებში.

მოკლედ, პრეზიდენტი ალიევის მიერ აზერბაიჯანის პოსტ-ყარაბაღის ხედვის ხაზგასმა ცხადყოფს ერს, რომელიც მოიცავს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისა და ხანგრძლივი კონფლიქტის მოგვარების ახალ ეპოქას. საპრეზიდენტო არჩევნების წინსვლის გადაწყვეტილება სიმბოლოა სტრატეგიული სვლა ქვეყნის მომავლის ჩამოყალიბებისკენ, რაც ეხმიანება ტრანსფორმაციული პერიოდის განწყობებს. სომხეთ-აზერბაიჯანის სამშვიდობო პროცესისადმი ერთგულება რჩება გადამწყვეტი, მიუხედავად გამოწვევებისა, რადგან აზერბაიჯანი ცდილობს ნორმალიზებული ურთიერთობები მეზობელთან და რეგიონული კავშირი სამხრეთ კავკასიაში.

მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანი ამთავრებს თავის გავლენიან თავმჯდომარეობას არაკავშირების მოძრაობაში, ერი NAM-ის ინიციატივებისთვის მხარდაჭერის პირობას დებს, რაც უზრუნველყოფს მდგრად გლობალურ ყოფნას. მომავლის თვალსაზრისით, 2024 წელს აზერბაიჯანი ყურადღების ცენტრში იქნება, რადგან ის ემზადება COP29-ის მასპინძლობისთვის, გადამწყვეტი შესაძლებლობის წარმოსაჩენად თავისი ერთგულების მწვანე გადასვლისა და გლობალური კლიმატის მოქმედებისადმი. ქვეყნის ფოკუსირება განახლებად ენერგიაზე ნიშნავს თავდადებულ ძალისხმევას მისი ეკონომიკის დივერსიფიკაციისთვის, ასევე იმას, რომ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს ნავთობის შემდგომ ეპოქაში, ხოლო მსოფლიო ასპარეზზე ეკოლოგიური პასუხისმგებლობები დაიცვას.

ვასიფ ჰუსეინოვი

საერთაშორისო ურთიერთობების ანალიზის ცენტრის დეპარტამენტის უფროსი