საშინაო და საგარეო პოლიტიკის აქტუალურ თემებზე „ინტერპრესნიუსი“ ნატოში საქართველოს ყოფილ ელჩს, სტრატეგიის და განვითარების ცენტრის (CSD) დამფუძნებელს ლევან დოლიძეს ესაუბრა.

- ბატონო ლევან, მას შემდეგ, რაც საპარლამენტო უმრავლესობამ განაცხადა, რომ აპირებს „აგენტების შესახებ“ კანონის სხვა სახელწოდებით, კერძოდ, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალეობის შესახებ“ სახელწოდებით მიღებას, ეს საკითხი ჩვენი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ყველაზე აქტუალურ და განხილვად თემად იქცა. რამდენადაც მახსოვს, თქვენ სამოქალაქო სექტორში მუშაობის გამოცდილებაც გაქვთ.

როგორ ფიქრობთ, რამდენად დამაჯერებელია ხელისუფლების დეკლარირებული პოზიცია, რომ ეს კანონი არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობის გამჭვირვალობას ისახავს მიზნად? ან როგორ ფიქრობთ, სხვა რა მიზანს შეიძლება უკავშირდებოდეს ამ კანონის ინიციირება?

- ხელისუფლების რეალური მიზანი, რომ მეტი გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა იყოს, ეს კანონპროექტი ამ ფორმით არ იქნებოდა ინიცირებული. კანონპროექტის მოთხოვნა, რომ უცხოეთიდან გრანტების მიმღები ორგანიზაციები უნდა დარეგისტრირდნენ უცხო ძალის ინტერესების გამტარებლებად, რაც პრაქტიკულად უცხო ძალის აგენტის სინონიმია, ნათლად წარმოაჩენს, რომ ხელისუფლების მთავარი ამოცანა, არა გამჭვირვალობა, არამედ აღნიშნული ორგანიზაციების დისკრედიტაციაა.

გარდა იმისა, რომ ხელისუფლებას აქვს, სრული ინფორმაცია დონორების მიერ დაფინანსებული პროექტების შესახებ, აქ ისიც საყურადღებოა, რომ საქართველოს მიმართ პარტნიორების მიერ გაწეული მხარდაჭერა, რომელსაც ადგილზე არასამთავრობო ორგანიზაციები ახორციელებენ, ხშირ შემთხვევაში სწორედ საქართველოს ხელისუფლების მიერ განსაზღვრული საჭიროებების შესაბამისად ან თავად ხელისუფლების მიერ პარტნიორებისადმი მიმართვის საფუძველზე იგეგმება.

ხელისუფლებას აქვს, სრული ინფორმაცია დონორების მიერ დაფინანსებული პროექტების შესახებ, აქ ისიც საყურადღებოა, რომ საქართველოს მიმართ პარტნიორების მიერ გაწეული მხარდაჭერა, რომელსაც ადგილზე არასამთავრობო ორგანიზაციები ახორციელებენ, ხშირ შემთხვევაში სწორედ საქართველოს ხელისუფლების მიერ განსაზღვრული საჭიროებების შესაბამისად ან თავად ხელისუფლების მიერ პარტნიორებისადმი მიმართვის საფუძველზე იგეგმება

ხელისუფლება აქტიურად საუბრობს დასავლურ სახელმწიფოებში უცხოურ დაფინანსებასთან დაკავშირებით მიღებულ კანონმდებლობაზე და ცდილობს შესაბამისი პარალელების გავლებას.

ბევრი მსჯელობა შეიძლება თავად ამ კანონების შინაარსზეც, თუმცა, არანაკლებ მნიშვნელოვანია, იმ კონტექსტის შეფასება, რაც დასავლურ ქვეყნებში შესაბამისი კანონების მიღებას დაედო საფუძვლად.

არც ერთ დასავლური სახელმწიფოს ამ კანონების მთავარ სამიზნედ არ განუსაზღვრავს სტრატეგიულ პარტნიორებისგან მიღებული ფინანსური მხარდაჭერა და მათი ინიციირება ყოველთვის იმ კონკრეტული საფრთხეების განეიტრალების მცდელობას უკავშირდებოდა, რაც არამეგობრული სახელმწიფოებიდან მომდინარეობდა. ვფიქრობ, ამას თავად ხელისუფლებაც კი არ უარყოფს.

გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს შემთხვევაში, არასამთავრობო ორგანიზაციების ძირითადი დამფინანსებლები, ალბათ 90 პროცენტზე მეტი, საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორები, კერძოდ კი, დასავლური ქვეყნები და მათი ინსტიტუციებია და შესაბამისად კანონპროექტი ძირითადად სწორედ მათ ეხება.

არასამთავრობო ორგანიზაციების ძირითადი დამფინანსებლები, ალბათ 90 პროცენტზე მეტი, საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორები, კერძოდ კი, დასავლური ქვეყნები და მათი ინსტიტუციებია და შესაბამისად კანონპროექტი ძირითადად სწორედ მათ ეხება

ამასთანავე, უკვე წლებია მმართველი გუნდის წარმომადგენლები აქტიურად ახმოვანებენ სხვადასხვა ბრალდებებს დასავლეთის გარკვეული ძალების მიერ საქართველოს ხელისუფლების ცვლილებისა და ქვეყნის ომში ჩართვის განზრახვასთან დაკავშირებით, უცხო ძალების აგენტებად მოიხსენიებენ ხელისუფლებასთან დაპირისპირებულ კონკრეტულ აქტორებს, მათ შორის სამოქალაქო სექტორიდან. ნიშანდობლივია, რომ აქაც სწორედ დასავლეთზე კეთდება საკმაოდ მკაფიო მინიშნებები.

ამავდროულად, ნათლად ჩანს, რომ ეს თემა სახელისუფლებო მედიის ერთ-ერთ მთავარ საკომუნიკაციო ხაზადაც იქცა. ამ ფონზე, კანონის მიღება, რომელიც ფაქტობრივად უცხო ძალის აგენტის სტატუსს მიანიჭებს ძირითადად სწორედ დასავლეთის მიერ მხარდაჭერილ ორგანიზაციებს, ბუნებრივია, აღიქმება დასავლეთთან კონფრონტაციისკენ გადადგმულ მძიმე ნაბიჯად.

ცხადია, კანონის მიღება მნიშვნელოვნად ამწვავებს სტრატეგიულ პარტნიორებთან ჩვენს ურთიერთობებს და დამატებით ბარიერებს ქმნის დასავლურ ინსტიტუციებში ინტეგრაციის გზაზე. ხელისუფლების ამ ნაბიჯს შეიძლება ბევრი ფაქტორი განაპირობებდეს, თუმცა არც ერთ შემთხვევაში არ ჩანს ის მიზანი, რაც შესაძლოა საქართველოს ეროვნული ინტერესებიდან გამომდინარეობდეს.

კანონის მიღება, რომელიც ფაქტობრივად უცხო ძალის აგენტის სტატუსს მიანიჭებს ძირითადად სწორედ დასავლეთის მიერ მხარდაჭერილ ორგანიზაციებს, ბუნებრივია, აღიქმება დასავლეთთან კონფრონტაციისკენ გადადგმულ მძიმე ნაბიჯად

ალბათ, არც კი გაჩნდებოდა კითხვები, კანონი რომ 20 პროცენტიან ზღვარს უკავშირებდეს არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის იმ ქვეყნისგან გაწეულ ფინანსურ მხარდაჭერას, რომელსაც ჩვენი ქვეყნის 20 პროცენტი აქვს ოკუპირებული, ან თუნდაც ამ ტიპის ფინანსური მხარდაჭერის სრულად გაკონტროლების რეგულაციას აწესებდეს.

თუმცა, ვხედავთ, რომ ამ კანონთან დაკავშირებული დისკუსიებიდან ფაქტობრივად გამქრალია რუსეთის ფაქტორი და რაც არ უნდა უცნაური იყოს მთელი აქცენტი დასავლეთიდან მომდინარე ეფემერულ საფრთხეებზე კეთდება. ვფიქრობ, ეს უფრო დიდი პრობლემაა, ვიდრე ცალკე აღებული კანონი ან ის კონკრეტული ზიანი, რაც შეიძლება ქვეყანამ ამ კანონის მიღებისთანავე მიიღოს.

კანონის მიღება მნიშვნელოვნად ამწვავებს სტრატეგიულ პარტნიორებთან ჩვენს ურთიერთობებს და დამატებით ბარიერებს ქმნის დასავლურ ინსტიტუციებში ინტეგრაციის გზაზე. ხელისუფლების ამ ნაბიჯს შეიძლება ბევრი ფაქტორი განაპირობებდეს, თუმცა არც ერთ შემთხვევაში არ ჩანს ის მიზანი, რაც შესაძლოა საქართველოს ეროვნული ინტერესებიდან გამომდინარეობდეს

- ევროკავშირმა, ევროპის საბჭომ, აშშ-მ, ნატოს გენმდივანმაც კი ხელისუფლების ამ სურვილის გამო შეშფოთება გამოთქვეს, სახელისუფლებო გუნდმა გააგრძელა იმის მტკიცება, რომ ანალოგიური კანონი ევროკავშირის რეკომენდაციაა და იგი ბევრ ქვეყანაშია მიღებული.

იყო მოლოდინი, პრემიერ ირაკლი კობახიძის გერმანიაში ვიზიტის შემდეგ ამ საკითხში მეტი სიცხადე გვექნებოდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, მოხდა პირიქით. ამ საკითხში ბერლინის ოფიციალურ პოზიციაზე ხელისუფლების რეაქციის თემას ჩვენ აუცილებლად შევეხებით.

მანამდე, უნდა ითქვას, მიუხედავად იმისა, რომ გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა განაცხადა - „ევროკავშირს მსგავსი კანონი არ აქვს... „ არ შეიძლება ამ კანონის დაბრუნება“,... „ჩვენ, მთელი ევროკავშირი ძალიან კრიტიკულად ვუყურებთ ამ კანონს - ძალიან დიდი იმედი გვაქვს, რომ მას საქართველოს არ მიიღებს”.

თქვენ როგორ შეაფასებდით პრემიერ ირაკლი კობახიძის ვიზიტს გერმანიაში?

განსაკუთრებით იმ თვალსაზრისით, თუ რა გვითხრა გერმანიის კანცლერმა კანონპროექტზე „უცხოური გავლენის გამჭვირვალეობის შესახებ“?

- პირველ რიგში, უნდა ითქვას, რომ გერმანია ევროკავშირის ის გავლენიანი სახელმწიფოა, რომელმაც უაღრესად მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა საქართველოს მიერ ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მიღებაში.

სწორედ კანცლერ შოლცის განცხადებამ, რომ ევროპელი ხალხის სიტყვები უნდა ისმოდეს „ხმელთაშუადან ჩრდილოეთის ზღვამდე, ლისაბონიდან თბილისამდე და მის მიღმა", მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ევროკავშირში იმ პოლიტიკური პოზიციის განმტკიცებას, რომ საქართველო ევროპული ქვეყანაა და ის ევროკავშირის წევრი უნდა გახდეს.

ალბათ გახსოვთ წლების წინ ევროპელი ლიდერების ჩვენთვის არც თუ სასარგებლო განცხადებები ევროპის გეოგრაფიაზე და სხვადასხვა ევროპელი ექსპერტების მიერ პერიოდულად გახმოვანებული კითხვები ჩვენს ევროპულ იდენტობაზე.

ცხადია, ეს სურათი მნიშვნელოვნად შეცვალა რუსეთ-უკრაინის ომმა, თუმცა, ისეთ განცხადებებს, როგორის კანცლერმა შოლცმა გააკეთა დიდი გავლენა აქვს მსგავსი საკითხების მიმართ ევროკავშირის დამოკიდებულების ცვლილებაზე.

სამწუხაროა, რომ იმ ნაბიჯებზე ფოკუსირების ნაცვლად, რამაც უკვე შემდგომი პროგრესი უნდა მოგვიტანოს და ჩვენი გაწევრიანების მოლაპარაკებებზე გადასვლას შეუწყოს ხელი, ჩვენ თავად ვქმნით ახალ ბარიერებს ამ გზაზე.

ალბათ არც კი გაჩნდებოდა კითხვები, კანონი რომ 20 პროცენტიან ზღვარს უკავშირებდეს არასამთავრობო ორგანიზაციებისთვის იმ ქვეყნისგან გაწეულ ფინანსურ მხარდაჭერას, რომელსაც ჩვენი ქვეყნის 20 პროცენტი აქვს ოკუპირებული

რაც შეეხება კონკრეტულად ვიზიტს - ზოგადად ყოველთვის მნიშვნელოვანია, რომ ამ დონის შეხვედრები ნაკლებად იყოს დატვირთული პრობლემური საკითხებით. ეს ყოველთვის უშლის ხელს პოზიტიურ დღის წესრიგზე ორიენტირებას.

როგორც მოსალოდნელი იყო, საჯარო განცხადებებისას კანცლერმა ისაუბრა ორმხრივ ურთიერთობებში მიღწეულ ყველა პროგრესზე, საქართველოს მიმართ გერმანიის მხარდაჭერის შეუქცევადობაზე და ასევე, დაბალანსებული ლექსიკით შეეხო კრიტიკულ საკითხებსაც, თუმცა, საკმაოდ მკაფიო იყო მისი უარყოფითი პოზიცია ინიციირებულ კანონპროექტთან მიმართებით.

კანონთან დაკავშირებული დისკუსიებიდან ფაქტობრივად გამქრალია რუსეთის ფაქტორი და რაც არ უნდა უცნაური იყოს მთელი აქცენტი დასავლეთიდან მომდინარე ეფემერულ საფრთხეებზე კეთდება. ვფიქრობ, ეს უფრო დიდი პრობლემაა, ვიდრე ცალკე აღებული კანონი ან ის კონკრეტული ზიანი, რაც შეიძლება ქვეყანამ ამ კანონის მიღებისთანავე მიიღოს

დარწმუნებული ვარ, ეს თემა დახურულ კარს მიღმა გამართული შეხვედრის ერთ-ერთი მთავარი საკითხი იქნებოდა.

- ბერლინში ცხადად გვითხრეს - თუ ევროკავშირის წევრობა გინდათ, ეს კანონი არ უნდა მიიღოთო.

ამ თემაზე პრემიერ ირაკლი კობახიძის, შემდეგ მთელი სახელისუფლებო გუნდის განმარტებები რბილად რომ თქვათ გაუგებარი აღმოჩნდა. გაუგებარი იმ თვალსაზრისთ, რომ დარჩა შთაბეჭდილება, თითქოს კანცლერ შოლცის ნათქვამი მათ ან არ, ანაც ვერ გაიგეს. უკეთეს შემთხვევაში კანცლერის კანცელარიამ არ მიაწოდა კანცლერს ამ თემაზე სრულყოფილი ინფორმაცია.

კანცლერ შოლცთან შეხვედრის შემდეგ, პრემიერმა ირაკლი კობახიძემ განაცხადა, - „მზად ვარ, პირადად ჩავერთო დისკუსიაში დიპლომატებთან, პოლიტიკოსებთან და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან“.

კარგი იქნებოდა, თუ ამ საკითხებზე ხელისუფლებას მანამდე ექნებოდა დისკუსია და კონსულტაციები ქვეყნის გარეთ ჩვენ პარტნიორებთან და ქვეყნის შიგნით ოპონენტებთან, მაგრამ, სამწუხაროდ, ამის მსგავსი არაფერი გვახსენდება.

მაგრამ, ახლა მთავარი ისაა, იმაზე გავამახვილოთ ყურადღება, თუ რა გვითხრეს ჩვენმა დასავლელმა პარტნიორებმა და ჩვენმა ხელისუფლებამ რა გაიგო.

თქვენზე რა შთაბეჭდილება დატოვა ჯერ ევროკავშირის, ევროპის საბჭოს, აშშ-ს, ახლა უკვე კანცლერ ოლაფ შოლცის განცხადებებზე ხელისუფლების რეაქციამ?

როგორ ფიქრობთ, თუ სახელისუფლებო გუნდმა ამ კანონთან მიმართებაში კორექტივები არ შეიტანა, სავარაუდოდ, ეს რა გავლენას მოახდენს საქართველოს ევროპულ პერსპექტივაზე?

- რა თქმა უნდა, არ ვფიქრობ, რომ რაიმეს გაგების პრობლემასთან გვაქვს საქმე. საქართველოს პრემიერისთვის მისი გერმანელი კოლეგის პოზიცია, მის ბერლინში ჩასვლამდეც იყო ცნობილი.

მოგეხსენებათ, ჯერ კიდევ შარშან, როდესაც ეს პროექტი პირველად დაინიცირდა თითქმის ყველა სტრატეგიულმა პარტნიორმა, მათ შორის გერმანელმა კოლეგებმა მკაფიოდ განუმარტეს ჩვენს ხელისუფლებას ის რისკები, რასაც ეს კანონი ჩვენი სტრატეგიული მიზნების მიღწევას შეუქმნიდა.

ზოგადად აშკარად ჩანს, რომ ხელისუფლება დღეს მოქმედებს ამ მიზნისთვის წინასწარ მომზადებული გეგმით და კომუნიკაციის სტრატეგიით, რომლის ერთ-ერთი მთავარი ელემენტი ძალის დემონსტრირება, მათ შორის დასავლეთიდან მიღებულ რეკომენდაციების უგულებელყოფაა. ამ ეტაპზე რთული სათქმელია, რა ტრაექტორიას მიიღებს ის ტაქტიკა. ეს ბევრ ფაქტორზე იქნება დამოკიდებული.

სამწუხაროა, რომ იმ ნაბიჯებზე ფოკუსირების ნაცვლად, რამაც უკვე შემდგომი პროგრესი უნდა მოგვიტანოს და ჩვენი გაწევრიანების მოლაპარაკებებზე გადასვლას შეუწყოს ხელი, ჩვენ თავად ვქმნით ახალ ბარიერებს ამ გზაზე

რაც შეეხება ამ პროცესის გავლენას ჩვენს ევროპულ პერსპექტივაზე - უნდა აღინიშნოს, რომ სტრატეგიული პარტნიორებისგან განსხვავებული პოზიციები ჩვენ ხელისუფლებებს ადრეც ქონია, ჯერ კიდევ 90 იანი წლებიდან მოყოლებული, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე გადასადგმელ ნაბიჯებთან დაკავშირებით. ეს სრულიად გასაგები ამბავია.

ამ შემთხვევაში, პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ ამ კანონის მიღების შემთხვევაში, უკვე ფუნდამენტური პრობლემები ჩნდება პარტნიორებთან ურთიერთობებში და კიდევ უფრო მეტად ღრმავდება ჯერ კიდევ მხოლოდ პოლიტიკური რიტორიკის დონეზე არსებული კონფრონტაცია. ვინაიდან, როგორც აღვნიშნეთ, ინიციირებული კანონი ძირითადად სწორედ მათ მიერ გაწეულ ფინანსურ დახმარებას უკავშირდება.

კანონის მიღების შემთხვევაში მეტი კითხვა გაჩნდება ჩვენს მიზნებთან დაკავშირებით და ეს ყველაფერი უარყოფითად აისახება პარტნიორების მხრიდან ხელისუფლების მიმართ ნდობაზე.

ცხადია, ნდობაზე გავლენას აგრეთვე იქონიებდა გასულ წელს იგივე კანონის ჩაგდებისას, ხელისუფლების მიერ პრაქტიკულად საერთაშორისო დონეზე გაცხადებული დაპირებების უკან წაღება. იმ გამოწვევების გათვალისწინებით, რაც დღეს ჩვენი ქვეყნის წინაშე დგას, სამწუხაროდ, ეს მხოლოდ მმართველი პარტიის პრობლემა არ იქნება.

როგორც მოსალოდნელი იყო, საჯარო განცხადებებისას კანცლერმა ისაუბრა ორმხრივ ურთიერთობებში მიღწეულ ყველა პროგრესზე, საქართველოს მიმართ გერმანიის მხარდაჭერის შეუქცევადობაზე და ასევე, დაბალანსებული ლექსიკით შეეხო კრიტიკულ საკითხებსაც, თუმცა, საკმაოდ მკაფიო იყო მისი უარყოფითი პოზიცია ინიციირებულ კანონპროექტთან მიმართებით

- მინდა გკითხოთ პრემიერ მინისტრის მიერ გუშინ გავრცელებულ განცხადებაზე, რომლითაც იგი აშშ-ს და ევროკავშირის ქვეყნების ელჩებს ინიციირებული კანონის ირგვლივ საჯარო დისკუსიას სთავაზობს.

როგორ ფიქრობთ, რა მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს ამ ტიპის შეთავაზება?

- ვერაფერს გეტყვით. არ მახსენდება პრეცედენტი, მსგავსი შეთავაზება, რომელიმე ევროპელი ქვეყნის მთავრობას მასთან აკრედიტებული ელჩების მიმართ გაეკეთებინოს. ცხადია, ელჩები ამას დისკუსიის შეთავაზებად არ განიხილავენ.

- ვიცით, რომ თქვენ აქტიურად მუშაობთ ნატოსთან საქართველოს ურთიერთობასა და ნატოში საქართველოს პერსპექტივის საკითხებზე.

ცოტა ხნის წინ, უკრაინა-რუსეთის ომის გამო ნატოს არსებობის 75-ე წლისთავი ნაკლებად პომპეზურად აღინიშნა. მაგრამ, ფაქტია ისიც, რომ ნატო ორგანიზაციის მორიგი ვაშინგტონის სამიტისთვის ემზადება.

ნატოს ვაშინგტონის სამიტის მოახლოების კვალობაზე საქართველოს რა მოლოდინი შეიძლება ჰქონდეს? იქნება თუ არა საქართველო მიწვეული ვაშინგტონის ნატოს სამიტზე?

- ეს სამიტი მნიშვნელოვანია, როგორც საიუბილეო თარიღის მხრივ, აგრეთვე იმ გამოწვევების სიმრავლით, რომელზეც მოკავშირეებს მოუწევთ გადაწყვეტილებების მიღება.

დღეს არსებული რისკებისა და საფრთხეების გათვალისწინებით, ცხადია, დიდი ყურადღება დაეთმობა ალიანსის თავდაცვისა და შეკავების მექანიზმების გაძლიერებას და ამ მხრივ აშშ-სა და ევროპული სახელმწიფოების თანამშრომლობის მნიშვნელობას. ბუნებრივია, კვლავ განსაკუთრებული ყურადღების ცენტრში იქნება რუსეთ-უკრაინის ომის თემა. თვალნათლივ ჩანს, რომ ნატო კვლავ ფრთხილ პოზიციას ინარჩუნებს ალიანსის შემდგომ გაფართოებასთან დაკავშირებით.

სტრატეგიული პარტნიორებისგან განსხვავებული პოზიციები ჩვენ ხელისუფლებებს ადრეც ქონია, ჯერ კიდევ 90 იანი წლებიდან მოყოლებული, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე გადასადგმელ ნაბიჯებთან დაკავშირებით. ეს სრულიად გასაგები ამბავია. ამ კანონის მიღების შემთხვევაში, უკვე ფუნდამენტური პრობლემები ჩნდება პარტნიორებთან ურთიერთობებში და კიდევ უფრო მეტად ღრმავდება ჯერ კიდევ მხოლოდ პოლიტიკური რიტორიკის დონეზე არსებული კონფრონტაცია

ვფიქრობ, დინამიკა ამ მხრივ დიდწილად იქნება დამოკიდებული სწორედ უკრაინაში მიმდინარე საომარი მოქმედების შედეგებზე.

საქართველოსთან მიმართებით ამ ეტაპზე რთულია პროგნოზის გაკეთება. ვფიქრობ, ეს გარკვეულწილად დამოკიდებული იქნება იმ ფონზეც, რაც ჩვენსა და სტრატეგიულ პარტნიორებს შორის ურთიერთობებში იარსებებს.

„ინტერპრესნიუსი“

კობა ბენდელიანი