მთლიანობაში, საკანონმდებლო ჩარჩო იძლევა ადეკვატურ საფუძველს დემოკრატიული არჩევნების ჩასატარებლად, თუმცა, ის ზედმეტად რთულია და ინარჩუნებს ხარვეზებსა და შეუსაბამობებს, - ამის შესახებ ნათქვამია ეუთო/ოდირის არჩევნების შესახებ საბოლოო ანგარიშში.

„უფრო მეტიც, 2020 წლიდან, ჩარჩომ განიცადა 20-ზე მეტი გადახედვა, რამდენიმე მათგანი უკან გადადგმული ნაბიჯით აღინიშნება, მათ შორის ისინი, რომელიც არჩევნებამდე ცოტა ხნით ადრე ფართო პარტიული მხარდაჭერის გარეშე მიიღეს. ასეთმა ხშირმა და ბოლო წუთებში მიღებულმა ცვლილებებმა ძირი გამოუთხარა საკანონმდებლო სტაბილურობას და წარმოშვა შეშფოთება პოლიტიკური მიზნებისთვის შესაძლო ბოროტად გამოყენების შესახებ, რაც ეუთო-ს ვალდებულებებსა და საერთაშორისო კარგ პრაქტიკას ეწინააღმდეგება. მაშინ, როცა ადრე შესწორებები ეხებოდა ოდირი-სა და ვენეციის კომისიის რამდენიმე რეკომენდაციას და მიღებულ იქნა საჯარო კონსულტაციების შემდეგ, უახლესი, 2024 წლის შესწორებები, მათ შორის ის ცვლილებები, რომელმაც გააუქმა გენდერული კვოტა დეპუტატობის კანდიდატთა სიებზე და შეცვალა ცესკო-ს შემადგენლობა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესი ორი მესამედის უმრავლესობის მოთხოვნის გვერდის ავლით, შემოიღეს ინკლუზიური საკონსულტაციო პროცესის ან ფართო პოლიტიკური კონსენსუსის გარეშე. ოდირი-სა და ვენეციის კომისიის რამდენიმე გრძელვადიანი რეკომენდაცია დარჩა გაუთვალისწინებელი, მათ შორის საარჩევნო ადმინისტრაციის მიუკერძოებლობასთან, ადმინისტრაციული რესურსების ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად ყოვლისმომცველ რეგულაციასთან, კამპანიისა და კამპანიის დაფინანსების ზედამხედველობასთან, მედიასთან და საარჩევნო დავების გადაწყვეტასთან დაკავშირებით“, - აღნიშნულია ანგარიშში.

დოკუმენტის თანახმად, საარჩევნო ადმინისტრაცია ეფექტურად მართავდა არჩევნების ტექნიკურ ასპექტებს, ცესკო ატარებდა რეგულარულ სესიებს პირდაპირ ეთერში, ოპერატიულად აქვეყნებდა ყველა შესაბამის მასალას ინტერნეტში და მოაწყო ვრცელი ტრენინგი და ამომრჩეველთა საინფორმაციო კამპანიები.

„თუმცა, საზოგადოების აღქმას მისი მიუკერძოებლობის შესახებ ძირი გამოუთხარა ბოლოდროინდელმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა, რომელმაც მისი წევრების შერჩევასა და წარდგენაზე კონტროლი მმართველ პარტიაზე გადაიტანა. გააუქმა ოპოზიციის მიერ წარდგენილი თავმჯდომარის მოადგილის თანამდებობა და შეამცირა პოლიტიკური კონსენსუსის მოთხოვნა მის მუშაობაში. ბრალდებებმა ყველა დონეზე მმართველ პარტიასთან დაკავშირებაზე კიდევ უფრო გამოუთხარა ძირი საზოგადოების ნდობას. დადებითად, ცესკომ გადადგა მრავალი ნაბიჯი შშმ პირთათვის საარჩევნო პროცესის ხელმისაწვდომობის გასაუმჯობესებლად; თუმცა, ბევრ საარჩევნო უბანზე ხელმისაწვდომობის მნიშვნელოვანი საკითხები გადაუჭრელი რჩება“, - აღნიშნულია ანგარიშში.

დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ საქართველოს ხელისუფლების მოწვევის შემდეგ და მისი მანდატის შესაბამისად, ეუთო-ს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისმა (ODIHR) 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებზე დამკვირვებლად არჩევნებზე სადამკვირვებლო მისია განათავსა და მისიამ შეაფასა საარჩევნო პროცესის შესაბამისობა ეუთოს ვალდებულებებთან, სხვა საერთაშორისო ვალდებულებებთან და დემოკრატიული არჩევნების სტანდარტებსა და ეროვნულ კანონმდებლობასთან. არჩევნების დღეს ოდირ-ის საარჩევნო სადამკვირვებლო მისიას შეუერთდნენ დელეგაციები ეუთო-ს საპარლამენტო ასამბლეადან, ევროპის საბჭო საპარლამენტო ასამბლეადან, ევროპარლამენტიდან და ნატო-ს საპარლამენტო ასამბლეადან არჩევნებზე საერთაშორისო სადამკვირვებლო მისიის (IEOM) შექმნის მიზნით

„27 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ წინასწარი დასკვნების განცხადებაში, არჩევნებზე სადამკვირვებლო მისიამ დაასკვნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ არჩევნებმა „ამომრჩეველს შესთავაზა ფართო არჩევანი 18-კანდიდატიანი სიით, ის ჩატარდა ფესვგადგმული პოლარიზაციის ფონზე, გარემოში, რომელიც დაზიანებული იყო ახლახან მიღებული კანონმდებლობითა და მისი გავლენით, ძირითადი თავისუფლებებსა და სამოქალაქო საზოგადოებაზე მისი გავლენით.

კონკურენტებს, როგორც წესი, შეეძლოთ კამპანიის თავისუფლად წარმოება, მაშინ როდესაც კამპანიის რიტორიკა და სურათი იყო განხეთქილების შემომტანი. ცნობები ამომრჩევლებზე, განსაკუთრებით საჯარო სექტორის თანამშრომლებზე ზეწოლის შესახებ, კვლავ ფართოდ იყო გავრცელებული კამპანიის დროს.

ამან, არჩევნების დღეს ამომრჩეველთა ფართომასშტაბიან თვალყურის დევნებასთან ერთად, გააჩინა შეშფოთება იმის შესახებ, შეძლებდა თუ არა ზოგიერთი ამომრჩეველი ანგარიშსწორების შიშის გარეშე ხმის მიცემას.

საკანონმდებლო ბაზა იძლევა ადეკვატურ საფუძველს დემოკრატიული არჩევნებისთვის, მაგრამ ბოლოდროინდელმა ხშირმა ცვლილებებმა უკუსვლა გამოიწვია, რამაც გამოიწვია შეშფოთება პოლიტიკური მიზნებისთვის მისი პოტენციური გამოყენების შესახებ. არჩევნებისთვის მზადება იყო კარგად ადმინისტრირებული, მათ შორის ამომრჩეველთა ფართო განათლება ხმის მიცემის ახალი ტექნოლოგიების გამოყენების შესახებ. ფინანსური რესურსების მნიშვნელოვანმა დისბალანსმა და თანამდებობრივმა უპირატესობამ განაპირობა ისედაც არათანაბარი საარჩევნო გარემო. პოლარიზებულმა მედია გარემომ და კერძო საშუალებების პოლიტიკური პროპაგანდისთვის ინსტრუმენტალიზაციამ გავლენა მოახდინა ახალი ამბების მიუკერძოებელ გაშუქებაზე, რაც აფერხებდა ამომრჩევლების უნარს გაეკეთებინათ ინფორმირებული არჩევანი.

არჩევნების დღე, როგორც წესი, პროცედურულად კარგად იყო ორგანიზებული და მოწესრიგებულად, მაგრამ გამოირჩეოდა დაძაბული გარემოთი, ხმის საიდუმლოებასთან დაკავშირებული ხშირი კომპრომისებით და რამდენიმე პროცედურული შეუსაბამობით, ასევე ამომრჩევლებზე დაშინებისა და ზეწოლის შესახებ, რამაც უარყოფითად იმოქმედა პროცესისადმი საზოგადოების ნდობაზე“, - აღნიშნულია დოკუმენტში.

ეუთო/ოდირის დასკვნა შემდეგ რეკომენდაციებს მოიცავს:

„ხელისუფლებამ პროაქტიულად უნდა აღკვეთოს ამომრჩეველთა დაშინება, საჯარო დასაქმებულებზე ზეწოლა, ხმების მოსყიდვა, საარჩევნო ძალადობა და ამომრჩევლებს ასწავლოს მათი უფლებები. თუ ასეთი ინციდენტები მოხდება, დაუყოვნებლივ უნდა მოგვარდეს, რათა უზრუნველყონ ეფექტური საშუალებები და პასუხისმგებელი პირები ანგარიშვალდებული გახადონ; უნდა განხორციელდეს ყოვლისმომცველი საკანონმდებლო რეფორმა ოდირ-ის რეკომენდაციების განსახორციელებლად და ეუთოს ვალდებულებებთან, საერთაშორისო სტანდარტებთან და კარგ პრაქტიკასთან საკანონმდებლო ბაზის შემდგომი მორგებით. ეს გადახედვა უნდა დასრულდეს მომდევნო არჩევნებამდე დიდი ხნით ადრე და ინკლუზიური და გამჭვირვალე საკონსულტაციო პროცესის მეშვეობით; უნდა გაუქმდეს კანონმდებლობა, რომელიც ზღუდავს კონსტიტუციით გარანტირებულ შეკრების და გამოხატვის ძირითად თავისუფლებებს. ასეთ ფუნდამენტურ თავისუფლებებზე ნებისმიერი შეზღუდვა აუცილებელია იყოს გამონაკლისი და დაკისრებული მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ეს აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში; საარჩევნო ადმინისტრაციის მიუკერძოებლობის გასაძლიერებლად, უნდა გადაიხედოს ყველა დონეზე საარჩევნო კომისიის წევრების დანიშვნის პროცესი, რათა თავიდან იქნას აცილებული რომელიმე პოლიტიკური პარტიის დომინირება. კომისიის წევრთა რაოდენობა, განსაკუთრებით საუბნო საარჩევნო კომისიის დონეზე, მორგებული უნდა იყოს რეალურ საჭიროებებზე; გამჭვირვალობისა და ყველა პოლიტიკური პარტიის სამართლიანი კონტროლის უზრუნველსაყოფად, ანტიკორუფციულმა ბიურომ უნდა შეიმუშაოს მკაფიო რეგულაციები, რომლებიც ასახავს პოლიტიკური ფინანსური ზედამხედველობის პროცედურებსა და მეთოდოლოგიას; ხელისუფლებამ უნდა შეასრულოს თავისი მოვალეობა დაიცვას მედიის უსაფრთხოება ეფექტური და დროული დამცავი ღონისძიებებით. სახელმწიფო ხელისუფლებამ სასწრაფოდ უნდა გამოიძიოს და პასუხისგებაში მისცეს ჟურნალისტებზე და სხვა მედია აქტორებზე თავდასხმებსა და არასათანადო მოპყრობაში მონაწილე პირები; საარჩევნო დავების გადაწყვეტის გამჭვირვალობისა და ნდობის შემდგომი გაზრდის მიზნით, ყველა დავა უნდა განიხილებოდეს საარჩევნო კომისიების მიერ კოლეგიურად და ღია სხდომებზე, საჩივრების არსის ზედმიწევნით განხილვის საფუძველზე. ყველა სასამართლო აქტი, გადაწყვეტილება და ოქმი უნდა იყოს კარგად დასაბუთებული და დაფუძნებული კანონის საფუძვლიან ინტერპრეტაციაზე და დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს ონლაინ; ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს, რომ მოქალაქე დამკვირვებლებს შეეძლოთ იმოქმედონ ზეწოლისა და დაშინების გარეშე და ჰქონდეთ შეუფერხებელი წვდომა ყველა შესაბამის ინფორმაციაზე. პარტიულ და უპარტიო დაკვირვებას შორის მკაფიო გამიჯვნის შესანარჩუნებლად, დამკვირვებლის სტატუსი არასწორად არ უნდა იქნას გამოყენებული პოლიტიკური პარტიების მიერ; საარჩევნო პროცესის და შედეგების კეთილსინდისიერების მიმართ საზოგადოების ნდობის უზრუნველსაყოფად, კანონმდებლობამ და საჯარო პოლიტიკამ უნდა უზრუნველყოს საჯარო ხელისუფლების დამოუკიდებლად, პროფესიონალურად და ეფექტიანად, მთავრობის ან მმართველი პარტიის გავლენისგან თავისუფალი ფუნქციონირება. არჩევნების დღესთან დაკავშირებული დარღვევების შესახებ ცნობები და მათთან დაკავშირებული საჩივრები და მიმართვები დაუყოვნებლივ და საფუძვლიანად უნდა განიხილებოდეს; კონკურენტებმა, საჯარო მოხელეებმა და სახელმწიფო ინსტიტუტებმა თავი უნდა შეიკავონ ადმინისტრაციული რესურსების საარჩევნო მიზნებისთვის ბოროტად გამოყენებისგან, რათა უზრუნველყონ თანაბარი პირობები არჩევნებში მონაწილეებისთვის. ODIHR-ისა და GRECO-ს წინა რეკომენდაციების შესაბამისად, გასათვალისწინებელია შემდგომი საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ზომების მიღება მაღალი თანამდებობის პირების, მათ შორის მერების, კამპანიის აქტივობების დასარეგულირებლად და არსებული რეგულაციების გვერდის ავლის თავიდან ასაცილებლად; ხელისუფლებამ უნდა მიიღოს ყველა საჭირო ზომა ხმის ფარულობის უზრუნველსაყოფად, მათ შორის საარჩევნო უბნების განლაგებისა და საარჩევნო მასალების დიზაინის გაუმჯობესებით. საარჩევნო კომისიებმა მკაცრად უნდა განახორციელონ პროცედურული გარანტიები, თავიდან აიცილონ გადატვირთულობა და ამომრჩეველთა არასათანადო თვალყურის დევნება საარჩევნო უბნებზე; საერთაშორისო სტანდარტებისა და ეუთოს ვალდებულებების შესაბამისად, ხელისუფლებამ უნდა განახორციელოს ეფექტური დროებითი სპეციალური ზომები საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალთა დისკრიმინაციის აღმოსაფხვრელად. ხელისუფლებამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს სავალდებულო საარჩევნო გენდერული კვოტების ხელახლა შემოღებას, ისევე როგორც მოთხოვნას, რომ ქალი, რომელსაც უჩერდება პარლამენტის წევრის მანდატი, ჩანაცვლდეს იმავე პარტიული სიის მომდევნო ქალი კანდიდატით".