პატარა ქვეყნები დიდ შეცდომას დაუშვებენ, თუ თავის პოლიტიკას აშშ- რუსეთს შორის ზოგიერთ საკითხში აზრთა სხვადასხვაობაზე ააგებენ

რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიისა და უკრაინაში დესტრუქციული ქმედებების შემდეგ მსოფლიოში არსებულ ვითარებაზე, დღევანდელ მსოფლიოში რუსეთის როლსა და ადგილზე, ასევე თავად რუსეთში არსებულ ვითარებასა და იმაზე, თუ რა პროცესებია ევრაზიულ კავშირში, რა გეგმები აქვს კრემლს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების, კერძოდ საქართველოს მიმართ, "ინტერპრესნიუსი" პრიმაკოვის სახელობის რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის მსოფლიო ეკონომიკისა და საერთაშორისო ურთიერთობათა ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილეს, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპოდენტს, ალექსეი კუზნეცოვს ესაუბრა.

- ბატონო ალექსეი, ვინაიდან ახლა მთელი მსოფლიოს ყურადღება საფრანგეთში განხორციელებულ ტერაქტებზეა კონცენტრირებული, ალბათ უპრიანი იქნება, ჩვენი საუბარი ამ თემით დავიწყოთ. ექსპერტები კარგა ხანია, საუბრობენ, რომ მულტიკულტურული იდეა  კრიზისშია, ამ თემაზე რადიკალურად განსხვავებული მოსაზრებები გამოითქმის. როგორადაც არ უნდა იყოს, თქვენ როგორ შეაფასებდით საფრანგეთში ისლამისტების გააქტიურებას და იმას რაც მოხდა?

- ტრაგედია ადამიანებს აერთიანებს. იმედია, მომხდარის შემდეგ პოლიტიკოსები დასავლეთსა და რუსეთში მიხვდებიან, რომ მსოფლიოსთვის საფრთხე არა რუსეთ-ამერიკის დაპირისპირებაა, არამედ მსოფლიოსთვის საფრთხეს სულ სხვა რამ წარმოადგენს. მიგრანტების პრობლემა ევროპისთვის სულ უფრო მეტად ხდება ხელშესახები გამოწვევა და პრობლემა. დონბასში განვიათრებული მოვლენების შემდეგ, უკრაინიდან რუსეთში საკმაოდ ბევრი ხალხი ჩამოვიდა, მაგრამ ამას რუსეთისთვის პრობლემები იმის გამო არ შექმნია, რომ უკრაინიდან დევნილების ენა რუსული იყო, ისინი პრაქტიკულად იყვნენ რუსული კულტურის მატარებლები. შესაბამისად, მათი რუსულ საზოგადოებაში ინტეგრირების საკითხი აქტუალური არ ყოფილა. ევროკავშირის ქვეყნებში მიგრანტთა რაოდენობის ზრდამ ევროპა შოკში ჩააგდო. ასე იმიტომაცაა, რომ მათ კარგად ესმით, მიგრანტთა ნაკადის უმრავლესობა ადგილობრივ საზოგადოებაში ინტეგრირებული არ იქნება. თუ რუსეთის მაგალითზე ვიმსჯელებთ, მულტიკურალიზმი რეალურად არსებობს რუსულ სივრცეში. რაც შეეხება ფსევდოტოლერანტიზმის იდეებზე არსებული მულტიკურალიზმს, მართლაც ძალიან რთულადაა საქმე. როგორც ჩანს, ეს მართლაც შეუძლებელია. ფრანგი ხალხის ტკივილით არ მინდა სპეკულირება, მაგრამ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ტერორისტები ირჩევენ იმ გზას, რომლითაც მათ შეუძლიათ, მიზნის იოლად მიღწევა. სირიაში დაწყებული სამხედრო ოპერაციის გამო რუსეთმა გაამკაცრა კონტროლი ყველა ჯურის ექსტრემიზმებზე, მაგრამ ამან ჩვენი მოქალქეები ვერ დაიცვა თვითმფრინავზე, რომელიც ეგვიპტიდან პეტერბურგში, პუტინის ქალაქში მოფრინავდა. როგორც ჩანს, საფრანგეთის უსაფრთხოების სამსახურებმა ქვეყნის შიგნით ისე ვერ იმუშავეს, როგორც ეს საჭირო იყო. არავინ არაფრისგან არაა დაზღვეული. ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, ფრანგ ხალხს თანაგრძნობა გამოუცხადოთ. სამწუხაროა, რომ ეს საფრთხე დღევანდელ მსოფლიოში ყველას პრობლემაა.

- მას შემდეგ, რაც რუსეთმა ყირიმი მიიერთა, აწარმოა სამხედრო ოპერაცია დონბაში, დასავლეთმა რუსეთს ეკონომიკური სანქციები დაუწესა. სირიაში დაწყებულმა რუსულმა სამხედრო ოპერაციამ საერთაშორისო ურთიერთობებში ვითარება კიდევ უფრო დაძაბა. ექსპერტთა საკმაოდ დიდი ნაწილი მიიჩნევს, რომ დასავლეთსა და რუსეთს შორის "ცივი ომი"-2 რეალურად კარგა ხნის დაწყებულია. თქვენ როგორ დაახასიათებდი თანამედროვე მსოფლიოში სადღეისოდ ჩამოყალიბებულ რეალობას?

- იმას, რაც ახლა ხდება, მე "ცივ ომს" არ დავარქმევდი. თუნდაც იმიტომ, რომ წინა "ცივ ომთან" შედარებით ახლა არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავებები. პირველი განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ რუსეთი საკმაოდ ძლიერადაა შეცვლილი, მას დასავლეთის ქვეყნებთან იდეოლოგიური დაპირისპირება არ აქვს, აქვს საბაზრო ეკონომიკა, აქვს სპეციფიკური, მაგრამ პოლიტიკური მოწყობის დემოკრატიული მოდელი. შესაძლოა, იმათ დასავლეთში, ვისაც უნდა მსოფლიო ახალი "ცივი ომის" მდგომარეობაში აღმოჩნდეს, ეჭვქვეშ აყენებენ ამ თეზისებს. თუ ჩვენ სტატისტიკის ციფრებს დავაკვირდებით, რუსეთის ეკონომიკაში კერძო ინვესტიციების ოდენობამ 50%-ს კარგა ხანია, გადააჭარბა და აქვს ზრდის ტენდენცია. იმის თქმა მინდა, რომ რუსეთს დასავლეთთან იდეოლოგიური დაპირისპირება არ აქვს. არსებობს სიტუატიური პრობლემები, ამის კარგი მაგალითია სირია. ასადს კრემლი მხარს აქტიურად ეჭერდა 2011 წლიდან და საკმაოდ შეიმჩნეოდა გარღვევა ირანის მიმართულებაზე. ყირიმამდე სერიოზული ექსპერტები ამბობდნენ, რომ ნაადრევი იყო სიხარული, ვინაიდან ცუდი რამ მოსალოდნელია სხვა ადგილებზე. ამის შემდეგ მოხდა სახელმწუფო გადატრიალება უკრაინაში. ყირიმის პრობლემა სწორედ კიევში მომხდარი სახელმწიფო გადატრიალების გამო დაიწყო. ყირიმი უკრაინას არ ჩამოშორდებოდა, კიევში ხელისუფლება კანონიერი გზით რომ შეცვლილიყო. ახლა დასავლეთში ბევრს საუბრობენ იმაზე, რომ რუსეთი ეჭვის ქვეშ აყენებს საერთაშორისო ნორმებს. რუსეთი ის ქვეყანაა, რომელსაც ევროპელებისგან განსხვავებული ღირებულებები აქვს. რუსეთის არგუმენტებია - ჩვენ ყოველთვის ვუჭერდით მხარს მრავალპოლალურ მსოფლიოს და არ ვუჭერდით მხარს ერთი ზესახელმწიფოს დომინირებას. პატარა ქვეყნების პრობლემა იმაშია, რომ ამერიკელებისთვის ყველაფერი შეიძლება, ხოლო ყველა დანარჩენი უნდა დაემორჩილოს საერთაშორისო ნორმებსა და წესებს. ამგვარი მიდგომა არასოდეს აწყობდა რუსეთს. ის ექსცესები, რომელიც ახლა ხდება, სწორედ ამას უკავშირდება. დასავლეთს იგნორირება რომ არ გაეკეთებინა ყირიმში ჩატარებული რეფერენდუმისათვის, მოვლენები სხვა, გაცილებით უკეთესი სცენარით განვითარდებოდა. მხედველობაში მაქვს ის, რომ კარგი იქნებოდა, დასვლეთს ყირიმში ჩატარებულ რეფერენდუმზე დამკვირებლები გამოეგზავნა და ...

- უკაცრავად, იმ რეფერენდუმზე, რომელსაც პრეზიდენტმა პუტინმა "მწვანე კაცუნების" მონაწილეობით სამხედრო ოპერაცია უწოდა, რომელსაც, მისივე თქმით, იგი პირადად ხელმძღვანელობდა?

- კატალონიასაც უნდა, ჩაატაროს რეფერენდუმი ესპანეთიდან გამოსვლაზე, მაგრამ განსხვავება იმაშია, რომ ესპანეთის ცენტრალური ხელისუფლება კანონიერია. უკრაინაში კი პირიქით იყო. უკრაინაში მოხდა სახელმწიფო გადატრიალება და პრეზიდენტი იძულებული იყო, რომ არ მოეკლათ, დაეტოვებინა ქვეყანა.

- უკაცრავად, პრეზიდენტი იანუკოვიჩი თავად გაიქცა. მას რომ ნაკლებად ეძარცვა ქვეყანა, რომლის პრეზიდენტი იყო, შესაძლოა, არც გასაქცევადაც ჰქონოდა საქმე. მე მაინც დავუბრუნდები კითხვის მთავარ ნაწილს - უკრაინასა და სირიაში რუსეთის მოქმედებების შემდეგ როგორია დღევანდელი მსოფლიო?

- საერთაშორისო სამართალი პირველად კოსოვოში დაირღვა და იგი რუსეთს არ დაურღვევია. მიმაჩნია, რომ საერთაშორისო სამართალი არ მუშაობს. ჩემი აზრით, გადაჭარბებულია მტკიცება, თითქოს აშშ და რუსეთი ერთმანეთთან დაპირისპირებული არიან. პატარა ქვეყნები დიდ შეცდომას დაუშვებენ, თუ თავის პოლიტიკას აშშ-სა და რუსეთს შორის ზოგიერთ საკითხებში აზრთა სხვადასხვაობაზე ააგებენ. "ცივი ომის" დროს პატარა ქვეყნები ამით საკმაოდ კარგად სარგებლობდნენ. ახლა ის სიტუაცია არაა. ახლა ცენტრი ბევრია, არის ჩინეთი და არიან სხვა რეგიონალური ზესახელმწიფოები. ამიტომ, გადაჭარბებულია მტკიცება, რომ "ცივი ომი" კარგა ხნის დაწყებულია.

- რას იტყოდით დღევანდელ მსოფლიოში რუსეთის მდგომარეობაზე?

- რუსეთის მდგომარეობა დღევანდელ მსოფლიოში წინააღმდეგობრივია. თუ რუსეთის სამხედრო-პოლიტიკურ პოტენციალზე ვისაუბრებთ, იგი მსოფლიოში მეორე ზესახელმწიფოა. გასაგებია, რომ ეს ასეა იმის გამო, რომ რუსეთს ბირთვული იარაღი აქვს, მაგრამ მარტო ამის გამო რომ არაა ასე, აჩვენა სირიაში დაწყებულმა სამხედრო ოპერაციამ. რუსეთს საკმაოდ კარგი რადიოელექტრონული სისტემები და საკუთარი თანამედროვე ტექნოლოგიები აქვს. რაც შეეხება ეკონომიკას. რუსეთს მსოფლიო ეკონომიკაში მისი წილის, მისივე მთლიანი შიდა პროდუქტის მაჩვენებლისა და მოსახლეობის რაოდენობის გათვალისწინებით რეგიონალური ზეახელმწიფოს სტატუსზე მეტის ამბიცია არ შეიძლება ჰქონდეს. რუსეთი მსოფლიოში მოსახლეობის რაოდენობით მეცხრე ქვეყანაა, მაგრამ ჩვენი მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე დაახლოებით ისეთივეა, როგორც - პოლონეთში. იმის თქმა მინდა, რომ ევროკავშირის ზოგიერთი ქვეყანა ჩვენზე უარესად ცხოვრობს. ფაქტია, რომ დაახლოებით 150 მილიონიანი რუსეთი კონკურენციას ვერ გაუწევს ნახევარმილიარდიან ევროკავშირს, მით უმეტეს ჩინეთს, რომლის მოსახლეობა მილიარდზე ბევრად მეტია. რეგიონში ეკონომიკური ზესახელმწიფოებაც ცოტა არაა. არიან ქვეყნები, რომლებიც ავლენენ სურვილს, გარკვეულ ზღვრამდე აწარმოონ რუსეთთან ინტეგრაციული ეკონომიკური ურთიერთობები. კულტურის თვალსაზრისით, რუსეთის მდგომარეობა უფრო მაღალია, ვიდრე რეგიონალური ზესახელმწიფოს შეიძლება ჰქონდეს. რა თქმა უნდა, იგი ინგლისურენოვან ქვეყნებს ჩამორჩება, მაგრამ რუსული ენა და რუსულენოვანი კულტურული თანამეგობრობა თავისი გავლენით ისეთივეა, როგორც ფრანგულენოვანი და გერმანულენოვანი თანამეგობრობა. თუ რუსეთი შეძლებს ამ პოზიციების შენაჩუნებას, რისი პოტენციალი და რესურსი აქვს, ეს გარკვეულწილად იქნება ის "რბილი ძალა", რომლის გამოყენება შესაძლებელი იქნება. თუ ქვეყანაში ეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნება შესაძლებელი გახდა, კულტურას პლუს სამხედრო სფეროში სიძლიერე, იქნება იმის გარანტი, რომ რუსეთი შეძლებს დღევანდელ მსოფლიოში არსებული პოზიციების შენარჩუნებას და მსოფლიოს წამყვან ქვეყნებს შორის ყოფნას.

- დღეს რუსეთში ბევრს საუბრობენ რუსეთის განსაკუთრებულ როლზე, "რუსული სამყაროზე", რუსეთის განსაკუთრებულ მისიასა და განვითარების საკუთარ მოდელსა და გზაზე. შეძლებისდაგვარად კი ვადევნებთ თვალს, თუ რა ხდება რუსეთში, მაგრამ მაინც გაუგებარი რჩება, ქვეყნის ლიდერებს რა გზით და საით მიჰყავთ რუსეთი?

- დიახ, რუსეთში მიმდინარეობს დისკუსია რუსეთის როგორც განსაკუთრებულ ცივილიზაციაზე. მე ამ მოსაზრებას არ ვიზიარებ. აუცილებელია, ერთმანეთისგან ზუსტად განვასხვავოთ ორი რამ - განვითარების მაგისტრალური გზა და ნაციონალური სპეციფიკა. ნაციონალური სპეციფიკა, ისევე როგორც ბევრ სხვა დიდ ქვეყანას, რუსეთსაც აქვს. რაც შეეხება განვითარების მაგისტრალურ გზას, მისგან გადახვევას არავინ აპირებს. მხედველობაში მაქვს მსოფლიო ეკონომიკაში ინტეგრაცია. რუსეთი არ ატარებს იზოლაციონისტურ პოლიტიკას. სანქციების დაწესებაც კი სხვა რამესთან, კერძოდ, მსოფლიოში შრომის საერთაშორისო დანაწილებას უკავშირდება. იხურება რუსეთის ბაზარი ევროპული პროდუქციისათვის, მაგრამ იგი იხსნება ლათინური ქვეყნებისთვის, ევრაზიის ქვეყნებისთვის, რომლებიც რუსეთისადმი პოზიტიურად არიან განწყობილი. შიდა პოლიტიკაში ფსონია დადებული დემოკრატიულ განვითარებაზე. ეს ფაქტია. სხვა საქმეა, რომ გარკვეული მანიპულაციები ხდება ელექტორატისათვის ბრძოლაში. პუტინმა ისარგებლა კანონით და მესამეჯერ გახდა პრეზიდენტი, მაგრამ ისე არ გაუკეთებია, როგორც ბელორუსისა და ყაზახეთის პრეზიდენტებს, რომლებმაც პრაქტიკულად დააკანონეს მათი მუდმივი მმართველობა. ხელისუფლება ცდილობს დემოკრატიული სახის შესარჩუნებას. რუსეთში ახლა აქცენტი კეთდება რელიგიურ ღირებულებებზე, ტრადიციულ ღირებულებებზე. მე არ მიმაჩნია, რომ ოჯახის იდეის მხარდაჭერა და გეიპროპაგანდაზე უარის თქმა ეწინააღმდეგება მსოფლიო ტრენდს. ალბათ უფრო პირიქით, ევროკავშირი და კიდევ რამოდენიმე ქვეყანა ეწინააღმდეგება კაცობრიობის ბუნებრივ განვითარებას ამ კონკრეტულ საკითხში.

- ანუ, თქვენ ნათლად ხედავთ და იცით, თუ სად მიჰყავთ ქვეყანა ქვეყნის ლიდერებს?

- დღეს მკაფიო გზა არავის არ აქვს. არის ტრენდი. ვექტორი გვაქვს აღებული მსოფლიო ეკონომიკაში ინტეგრაციაზე და ქვეყანაში ფორმალურად დემოკრატიული მოდელის განვითარებაზე.

- რუს ექსპერტთა საკმაოდ დიდი ნაწილის აზრით, რუსეთი შევიდა "ცივი ომის" "გამარტივებულ ფაზაში" ისე, რომ მას არ ჰყავს არც მოკავშირეები და დროებითი თანამგზავრებიც კი, ვერ შეძლო დაერწმუნებინა საერთაშორისო თანამეგობრობა, რომ სამხრეთ კავკასიაში, უკრაინაში და სირიაში მისი მოქმდებები სამართლებრივი და მორალური იყო, მას ახლა აქვს საკმაოდ მწირი რესურსები, არ აქვს ერთიანი სტრატეგია, ტაქტიკურ გადაწყვეტილებებს იღებს იმპულსურად, შესაბამისად გაუთვლელია შესაძლო შედეგები. რუსეთი არ უნდა ელოდოს ეკონომიკური სანქციების სწრაფად მოხსნას, მის მიერვე დაწესებული სანქციების შედეგად რუსეთი უფრო ზარალდება, ვიდრე დასავლეთი. თქვენი აზრით, რამდენად შეესაბამება შეფასებათა ეს ჩამონათვალი სინამდვილეს?

- მხოლოდ ნაწილობრივ. რეალურად, ეკონომიკურმა სანქციებმა მხოლოდ 30% იმოქმედეს რუსეთში ეკონომიკურ ვარდნაზე. ეკონომიკური ვარდნის 2/3 განაპირობა ნავთობზე ფასის დაცემამ და 2000 წლების დასაწყისში ეკონომიკაში წარუმატებელად განხორციელებულმა რეფორმებმა. მოკლევადიან პერსპექტივაში სანქციებს ჩვენს ეკონომიკაზე ძლიერად არ უმოქმედიათ. შესაძლოა, გრძელვადიან პერსპექტივაში რაღაც შეიცვალოს. რაც შეეხება ანტისანქციებს. ევროკავშირის ქვეყნების უდიდეს ნაწილს ისინი არ შეხებია, მათ უარყოფითად იმოქმედეს მხოლოდ 5-6 ქვეყანაზე. ბალტიის ქვეყნებზე, ფინეთსა და ბულგარეთზე. შესაძლოა, ამ სანქციების მიზანი იყო ვროკავშირის ქვეყნებს შორის ერთმანეთში ურთიერთობების გაფუჭება. თუ რუსეთზე ვილაპარაკებთ, სინამდვილეში ყველის გარდა, რუსეთს არანაირი სერიოზული პრობლემები არ შექმნია საკვები პროდუქტების მიწოდებაში. რუბლის კურსის ვარდნის ფონზე საკვებ პროდუქტებზე ფასების ზრდა მოსახლეობის გარკვეულმა ნაწილმა იგრძნო, მაგრამ იმის თქმა, რომ ეს მხოლოდ სანქციების გამოა ასე, შეუძლებელია.

- რამოდენიმე დღის წინ პოლიტიკური პარტია "იაბლოკოს" დამფუძნებლმა გრიგორი იავლინსკიმ "ნოვაია გაზეტაში" გამოაქვეყნა სტატია სათაურით - "გზა, რომელიც არ არსებობს". იავლინსკი არც რადიკალი და არც მარგინალი პოლიტიკოსი არასდროს ყოფილა, ის ყოველთვის გამოირჩეოდა კონსტრუქციულობითა და სახელმწიფოებრივი აზროვნებით. იავლინსკის მტკიცებით, "რუსეთს განვითარების არანაირი საკუთარი გზა არ გააჩნია. ქვეყნის ლიდრების მიერ არჩეულ გზას ქვეყანა ჩიხში შეჰყავს. მათი ერთადერთი ამოცანაა ძალაუფლების შენარჩუნება." იგი ასევე შენიშნავს - "სისტემა ჩიხშია შესული. მეტიც, ის არ ექვემდებარება რეფორმირებას. შეუძლებელია მისი გამოსწორება, მასში რაიმეს გარემონტება. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ჩვენს მიერვე დაწესებული სანქციების გამო რაღაცეებს ვკარგავთ, შეუძლებელია მათი გაუქმება იმიტომ რომ, ესეც პოლიტიკური კურსის ნაწილია". თქვენ როგორ შეაფასებდით იავლისკის მიერ "ნოვაია გაზეტაში" გამოთქმულ მოსაზრებებს?

- გრიგორი ალექსეევიჩი ვერ იქნება ობიექტური, ვინაიდან იგი დაინტერესებულია, თუ თავად არა, მისი თანამოაზრეები მოვიდნენ ხელისუფლებაში. მისი მხრიდან ლოგიკურია, ისაუბროს იმაზე, რომ მისმა პოლიტიკურმა ოპონენტმა და მოწინააღმდეგემ, ხელისუფლებამ ქვეყანა ჩიხში შეიყვანა. თუ იმას გავითვალისწინებთ, რომ მალე სახელმწიფო სათათბიროში საარჩევნო ციკლი დაიწყება, პოლიტიკოსისაგან ამგვარი განცხადებები გასაკვირი არ უნდა იყოს. საკვებ პროდუქტებზე მე უკვე მოგახსენეთ. არის როგორც ნეგატიური, ისე პოზიტიური შედეგები. მე კმაყოფილი ვარ იმით, რომ ანტისანქციების პროცესი ხელისუფლებამ არ გააგრძელა. ხელისუფლებაში იყვნენ "ცხელი თავები", ვინც ამას ითხოვდა. ასევე ითხოვდნენ, აეკრძალათ ევროპული კომპანიებისთვის რუსეთის საჰაერო სივრცის გამოყენება. სხვათა შორის, იყვნენ ისეთებიც, ვინც რუსეთში სხვა ქვეყნების ქონების კონფისკაციას დაჟინებით მოითხოვდა. არაფერი ამის მსგავსი არ გაკეთებულა. რუსეთი აღმოჩნდა პირველი ქვეყანა, რომლის წინააღმდეგ დააწესეს ეკონომიკური სანქციები მაგრამ მან საპასუხოდ იქეთ დაუწესა სხვას ეკონომიკური სანქციები. რუსეთამ ეკონომიკური სანქციები იმ სფეროებში დააწესა, სადაც ისინი მეტ-ნაკლებად მტკივნეული იქნებოდა სხვისთვის. ვიმეორებ, ჩვენს მიერ დაწესებული სანქციები ევროკავშირის რიგი ქვეყნებისთვის საკმაოდ მტკივნეული აღმოჩნდა, ვიდრე რუსეთისთვის.

- ამავე თემაზე რადიო "თავისუფლებისათვის" მიცემულ ინტერვიუში იავლინსკიმ განაცხადა - "რუსეთში ჩავარდა სსრკ-ს სისტემის რესტავრაცია". სხვა, ასევე საკმაოდ კვალიფიციურ დამკვირებელთა მტკიცებით, სსრკ-ს სისტემის დამახასიათებელი ნიშნები რუსეთში სახეზეა. თქვენი აზრით, ხელისუფლების ამგვარი მცდელობები მართლაც "ჩავარდნილია" თუ იავლინსკი ცდება?

- არ ვეთანხმები იავლინკის იმაში, რომ რუსეთში იყო სსრკ-ს სისტემის აღდგენის მცდელობა. მკაფიოდ უნდა განვსაზღვროთ, რა იყო სსრკ-ს დროს და რას გულისხმობს იავლინსკი. თუ იგი არჩევნების უალტერნატივობას გულისხმობს, ახლა ჩვენთან მთლად ასე არ არის. რომელიღაც რეგიონში არა მმართველი ძალის, არამედ კომუნისტების წარმომადგენელმა გაიმარჯვა. ანუ, თეორიულად ოპოზიციას აქვს ბრძოლის შანსი. რაც შეეხება თავად იავლინსკის. მიმაჩნია, რომ მან დაღუპა პარტია "იაბლოკო", ამის მიზეზი კი ის იყო, რომ პოლიტიკურ საქმიანობაში არ ცდილობდა ახალგაზრდების მოზიდვასა და ჩართვას. მახოვს, როგორ ვერ შეძლო მან საკმარისი ხელმოწერების შეგროვება, რათა საპრეზიდენტო არჩევნებში მიეღო მონაწილეობა. მისთვის დამახასიათებელ ინტელიგენტურ მანერაში აგრესიულად ბრძოლა შეუძლებელია. იავლინსკი პოლიტიკოსია და, რადგან არჩევნები ახლოვდება, მისი განცხადებებიც და შეფასებებიც პოლიტიკურია. უმეტეს შემთხვევაში მისი შეფასებები რეალობას არ შეესაბამება.

- რამდენადაც ვიცი, თქვენ აქტიურად ხართ ჩართული ევრაზიული კავშირის იდეის თეორიული ასპექტების შესწავლაში. ამ თვალსაზრისით რა დონეზეა დღეს ევრაზიული კავშირის იდეა? ექსპერტთა საკმაოდ დიდი ნაწილის შეფასებით, უკრაინაში განვითარებული პროცესების შემდეგ ევრაზიული კავშირის იდეა არარეალიზებადი გახდა. რამდენადაც ცნობილია, ევრაზესის ფარგლებში შექმნილი საბაჟო კავშირი მეტ-ნაკლები წარმატებით მუშაობს. რა ხდება დღეს ევრაზესში?

- ყველაფერი, რაც ევრაზეს უკავშირდება, მსოფლიოს განვითარების ლოგიკაში ჯდება. მხედველობაში მაქვს ინტეგრაციის გზით რეგიონალური გაერთიანებების შექმნა. ვითარებაში, როცა მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია კრიზისშია შესული, საერთაშორისო დონეზე მიმდინარეობს კამათი ინვესტიციების რეგულირების საკითხებზე, ევრაზესში დაწყებული პროცესები ბუნებრივია.

რეალურად რუსეთს განვითარებისთვის ჰიპოტეტურად სამი ვარიანტი აქვს. ევროკავშირთან ინტეგრაცია, მაგრამ ჩვენ იქ არ გველოდნენ უკრაინის მოვლენებამდეც. რუსეთ-ევროკავშირის ურთიერთობებზე დიალოგი ჩიხში 2006 წელს შევიდა და მას შემდეგ წინსვლა არც ერთი მიმართულებით არ ყოფილა. ანუ, რუსეთმა მოძრაობა ევროკავშირის მიმართულებით 2006, მაქსიმუმ 2007 წელს დასრულდა. მეორეა ჩინეთის მიმართულების გააქტიურება. მაგრამ, საქმე იმაშია, რომ ჩვენ არ ვიცით ჩინეთთან მუშაობა. გარდა ამისა, ჩინეთი თუნდაც ინტიუტიურ დონეზე საკმაოდ სახიფათო პარტნიორია. ასე რომ, ჩინეთთან დაახლოება სიტუაციურია და რუსეთი არ არის მზად, ჩინეთთან ჰქონდეს გრძელვადიან პერსპექტივაზე გათვლილი ურთიერთობები.

დარჩა მესამე ვარიანტი – შევეცადოთ, შევქმნათ შესაძლოა, მცირე, მაგრამ საკუთარი ინტეგრაციული სივრცე ურთიერთობების იმ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან, რომლებიც მზად არიან ამისთვის. "რბილი" ინტეგრაციის ფორმატი შესაძლებელია სხვა სახელმწიფოებთანაც. ამ სივრცეში თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას ხელი მოაწერა მონღოლეთმა, ვიეტნამმა. რას აძლევს ეს რუსეთს? ეს რუსეთს აძლევს ბაზრის გაფართოების საშუალებას, თავისი ინტერესების დაცვის შესაძლებლობას შუა აზიაში, სადაც ჩინური საფრთხე სახეზეა. ამის ნათელი მაგალითია ევრაზესის ფარგლებში "აბრეშუმის გზის" პროექტის განხორცილების შესახებ პეკინში მიღებული გადაწყვეტილება. პატარა ქვეყნებისთვის, ბელორუსისა და სომხეთისთვის ევრაზიული პროექტი მაქსიმალურად მომგებიანი იქნება. პატარა ქვეყნებს აქვთ საშუალება, ჩაერთონ დიდ ეკონომიკურ ინტეგრაციულ პროექტებში. რამდენადაც ვიცი, ბელორუსსა და სომხეთს გადამამუშავებელი საწარმოების ამოქმედების საშუალება მიეცემათ. ევრაზესის ეკონომიკურ პროექტებში მთავარი გამარჯვებულია ის, ვინც დაკავებული იქნება გადამამუშავებელი წარმოებით. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ამ პროექტის ფარგლებში კონკურენციის მიუხედავად ვერავინ ვერავის ვერ დაჩაგრავს. უფრო რთულადაა საქმე ყაზახეთთან. მათი ეკონომიკა უფრო ნედლეულზეა ორიენტირებული, შესაბამისად, მათთვის ნებისმიერი ინტეგრაციული პროექტი ყველაზე მომგებიანი არაა. ჩემი აზრით, ყახაზეთის ინტერესი ევრაზესში ისეთივეა როგორც რუსეთის - არ დაუშვათ ჩვენს სივრცეზე ჩინეთის არაკონტროლირებადი ექსპანსია. ექსპანსია ნებისმიერ შემთხვევაში გაგრძელდება, მაგრამ ერთია, როცა ამ პროცესის მიუხედავად, ჩვენ ჩვენს სარგებელს ვიღებთ, ხოლო მეორეა, როცა იგი კონტროლს არ ექვემდებარება. ყაზახეთში ჩინური ექსპანსიის და ევრაზესში ინტეგრაციის თემა საკმაოდ დრამატულად განიხილება. სხვათა შორის, რუსეთშიც. არავის არ უნდა, ინტეგრაციის ხარჯზე თავად ბევრი დაკარგოს. ყირგიზეთში რთული ვითარებაა ეკონომიკის მხრივ. მაგრამ არა მგონია, რომ ევრაზესში მათი შესვლა მათივე მდგომარეობას გააუარესებს. როგორც აღმოჩნდა, ევრაზესის პროექტის რეალიზაციისთვის ახლა საკმაოდ ცუდი დროა. ვგულისხმობ იმას, რომ რუსეთში, როგორც წამყვან ქვეყანაში, ეკონომიკური ვარდნაა, ვალუტის კურსის ვარდნა საკმაოდ შესამჩნევი და მტკივნეულია. ეს საკმაოდ უშლის ხელს ინტეგრაციული პროცესების განვითარებას. მეტიც, არასტაბილურ გარემოს ხდის ინტეგრაციისათვის.

ევროკავშირმა საბაჟო კავშირი დაახლოებით 10 წლის შემდეგ მას შემდეგ შექმნა რაც მათ ხელი მოაწერეს შეთანხმებას. თუ მათ გამოცდილებას გავითვალისწინებთ, ჩვენ არ უნდა ვიჩქაროთ, უნდა ვიმუშაოთ და შევხედოთ რა იქნება მომავალში.

- იმაზე მიანიშნებთ, რომ ევროკავშირისგან განსხვავებით რუსეთმა ევრაზესის ფარგლებში საბაჟო კავშირი საკმაოდ სწრაფად შექმნა?

- დიახ. ჯერ შეიქმნა ევრაზიული ეკონომიკური კავშირი და იგი ძალიან სწრაფად გადაკეთდა საბაჟო კავშირად. მადლობა ღმერთს, რომ ეყოთ ჭკუა და არ დაიწყეს ევრაზესში შემავალი ქვეყნების ვალუტების ინტეგრაციის პროცესი.

- "აბრეშუმის გზა" ახსენეთ. როგორია რუსეთი დამოკიდებულება "აბრეშუმის გზისადმი"?

- მე ასე ვიტყოდი - ჯერ მხოლოდ თვალს ადევნებს. როგორც ჩანს, ჩინეთისთვის ეს არა კონკრეტული პროგრამა, არამედ ნახევრად აბსტრაქტული პროექტია. როგორც ჩანს, ჩინეთი ვარაუდობს ამ პროექტის კონკრეტული ინვესტიციური, კერძოდ ინფრასტრუქტურული პროექტებით შევსებას. რუსეთს ესმის, რომ იგი ამ პროექტში როგორღაც უნდა ჩაერთოს. რამდენადაც მესმის, ჩვენი სურვილია, რაც შეიძლება მომგებიანი პირობებით ჩავერთოთ მასში, მაგრამ უკე ნათელია, რომ ეს ყოველთვის არ გამოგვივა.

"აბრეშუმის გზა" რუსეთის ინტერესებში იმ შემთხვევაში იქნება, თუ იგი მხოლოდ ჩინური სცენარი არ განვითარდა. თუ რუსეთი შეძლებს, თუნდაც უმცროსი პარტნიორის როლში მასში მონაწილეობას, იგი შეიძლება რუსეთისთვის მომგებიანი აღმოჩნდეს. აქ მთავარი საკითხია, სად გაივლის ჩინეთსა და აღმოსავლეთ ევროპას შორის დამაკავშირებელი სატრანსპორტო არტერია. მან შეიძლება ნებისმიერ ადგილზე გაიაროს. იგი რაც უფრო ახლოს იქნება რუსეთთან, მით უკეთესი იქნება ჩვენთვის, როგორც ამ პროექტში მონაწილე სატრანზიტო ქვეყნისთვის. რამდენადაც ვიცი, "აბრეშუმის გზის" პროექტის თავდაპირველ ვარიანტში საერთოდ არ იყო ნავარაუდევი რუსეთის მონაწილეობა, ვინაიდან მან სამხრეთ კავკასიაზე უნდა გაიაროს. ალბათ ყველაზე რეალისტური იქნება, თუ ჩვენ მივაღწევთ იმას, რომ ამ გზის დიდმა ნაწილმა ჩრდილოეთ ყაზახეთზე და ოდნავ მაინც რუსეთის ტერიტორიაზე გაიაროს.

- დღეს პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში აქტუალური თემა გახლავთ ამ სივრცეში რუსეთის პროპაგანდის გააქტიურება. ფაქტია, რომ მისი გააქტიურება საქართველოშიც საკმაოდ შესამჩნევია. გასაგებია, რომ რუსეთმა აქტიურად დაიწყო ე.წ. "რბილი ძალის" გამოყენება. მიუხედავად იმისა, რომ ბალტიის ქვეყნები ევროკავშირისა და ნატო-ს წევრები არიან, მათაც აწუხებთ როგორც რუსული პროპაგანდის, ისე რუსული "რბილი ძალის" გააქტიურება. ახლა, როცა რუსეთს ურთიერთობა დასავლეთთან საკმაოზე მეტად აქვს გაფუჭებული და ამ ურთიერთობების გამოსწორება მოკლევადიან პერსპექტივაში გამოირიცხება, ბევრი არ გამორიცხავს, რომ კრემლი პოსტსაბჭოთა სივრცეზე ძალის გამოყენებას არ მოერიდება. რადგან ბალტიის ქვეყნები ნატო-ს წევრები არიან, გამოითქმის მოსაზრება, რომ რუსეთი ნატო-სთან ბრძოლის ველზე დაპირისპირება არ მოისურვებს. მაგრამ, რაც შეეხება სამხრეთ კავკასიას, მისი გააქტიურების ალბათობა საკმაოდ მაღალია. თქვენი აზრით, რამდენად საფუძვლიანია ამგვარი მოსაზრებები?

- საუბრის დასაწყისში თქვენ ახსენეთ, რომ რუსეთი სიტუატიურად მოქმედებს. ჩვენ ყველას კარგად გვესმის, რომ სამხრეთ ოსეთსა და ყირიმში რუსეთმა ნაბიჯები სიტუატიურად გადადგა. ჩემი აზრით, რუსეთს სამხრეთ კავკასიაში სამხედრო და პოლიტიკური ექსპანსიონისტური გეგმები არ აქვს. რაც შეეხება ეკონომიკას, ევრაზიული კავშირის ლოგიკა იმაზე მიგვანიშნებს, რომ თუ ამ პროცესში ვინმეს მოუნდა ჩართვა, ეს ჩვენთვის საინტერესო იქნებოდა. მაგრამ, რუსეთში არსებობს განსხვავებული მოსაზრებები, არავის უნდა ინტეგრაციისთვის გადაიხადოს ფული, თუ ეს ინტეგრაცია მხოლოდ ინტეგრაციისთვის იქნება. თუ თავად ქვეყანას არ უნდა, რუსეთი არ აპირებს, ვინმეს აგიტაცია გაუწიოს ევრაზიულ კავშირში შესასვლელად. რუსეთს ევრაზიული კავშირის ფარგლებში ინტეგრაციული პროცესები საკმაოდ ძვირი უჯდება. ჩვენ არ გვინდა ჩვენი რესურსების უაზროდ ხარჯვა. თუ ქვეყანას მოუნდა, ამგვარ გადაწყვეტილებას იგი თავად მიიღებს. ჩემი აზრით, რუსეთს საკმაოდ სუსტი პროპაგანდისტული აპარატი ჰყავს. ვგულისხმობ მის პროფესიულ დონეს. მე ძალიან არ მომწონს, როგორ აწარმოებენ ჩვენი ჟურნალისტები პროპაგანდისტულ ომს. მათი ნამუშევარი რომ ნაჯახით ნამუშევარს გავს, ფაქტია. რატომ მუშაობენ ისინი ასე, არ ვიცი. შესაძლოა, მათ სხვაგვარად მუშაობა არ იციან. რაც შეეხება ბალტიის ქვეყნებს. ახლახან გახლდით ფინეთში და იქ ძალიან ბევრ ესტონეთიდან ემიგრირებულებთან მქონდა საუბარი. რაც ამ ქვეყნებში ხდება, ამ ქვენების შიდა პრობლემებია. 25 წელი გავიდა, რაც ეს ქვეყნები დამოუკიდებელები არიან და ამ ხნის განმავლობაში მათ ვერ მოახერხეს მათთან მცხოვრები რუსულენოვანი მოქალქეების ინტეგრირება. მაგალითად ესტონეთში რუსულენოვანი მოსახლეობა კომპაქტურად ცხოვრობს. მათთან საცხოვრებლად ესტონელები არ მიდიან. ამ რაიონებიდან ყველაზე აქტიურები კარგა ხანია, წასულები არიან ან რუსეთში ან ევროპაში. დარჩენილები მარგინალიზებული და საკმაოდ დაბალი განათლების მქონე ჯგუფებია, რომლებსაც არც მოქალაქეობის მიღება აწუხებთ და არც სხვა რამ. რა თქმა უნდა, მათ შორისაც არიან გამორჩეულებიც, მაგრამ მათი რაოდენობა ძალიან ცოტაა. ყველაფრის რუსეთზე დაბრალება, სასაცილოს გარდა, სწორი არ იქნებოდა.

- თქვენ მონაწილეობა მიიღეთ თბილისში გამართულ კავკასიურ ფორუმში "მსოფლიო ცვლილებების ეპოქაში: ვინ გაუძლებს". რა გახლდათ ამ ღონისძიებისა და მასში თქვენი მონაწილეობის მიზანი?

- მიმაჩნია, რომ ვითარებაში როცა რუსეთსა და საქართველოს შორის პოლიტიკური დიალოგი პრაქტიკულად არ არსებობს, სხვათა შორის, გასაგები მიზეზების გამო სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის დიალოგის საკმაოდ დაბალი დონეა, უნდა ვეძებოთ დიალოგის ალტერნატიული გზები საზოგადოების დონეზე. ჩვენს შორის პრობლემები რა რთულიც არ უნდა იყოს, ისინი გადასაწყვეტია. პრობლემები იმის გამოა ჩიხში შესული, რომ ცოტას ვფიქრობდით და ძალიან ბევრს ვაფუჭებდით და ასეთ დროს ვინ თუ არა, ჟურნალისტებმა, ვინც საზოგადოებრივ აზრზე ახდენენ გავლენას, ამ პროცესში უნდა მიიღონ მონაწილეობა. მოხარული ვარ, რომ მეც, ჩემს კოლეგა რუს ექსპერტებთან და მეცნიერებთან ერთად მივიღე მონაწილეობაა მსგავს ფორუმში. ვფიქრობ, რომ ამგვარი ფორუმები ეფექტური აღმოჩნდება საზოგადოებებს შორის დიალოგის დაწყებისათვის. იმის გათვალისწინებით, რომ ექსპერტები გავლენას ახდენენ პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღებაზე, ხოლო მედიას ესე თუ ის კონცეფციები მასებამდე მიაქვს, საზოგადოებებს შორის დიალოგი ხელს შეუწყობს მხარეების პოლიტიკურ წრეებს შორის დიალოგის გაღრმავებას და გონივრული პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღებას.

ამგვარ ფორუმში მეორეჯერ ვმონაწილეობ და შემიძლია ვთქვა, რომ ადამიანებს შორის ურთიერთობის დონეზე კონფლიქტი რეალურად არ არსებობს. კონფლიქტი არსებობს სახელმწიფოებს შორის. მესმის, რომ არსებული ვითარების გამოსწორებას დიდი დრო და შრომა სჭირდება. მიმაჩნია, რომ გადაუწყვეტელი პრობლემები არ არსებობს.

კობა ბენდელიანი

"ინტერპრესნიუსი"