ნიკოლოზ ნახუცრიშვილი - თუ ”ისლამური ხალიფატი” რუსეთის სიახლოვეს გააქტიურდება, რუსეთს სამხრეთ კავკასიაში აქტიური მოქმედებების მეტი შანსები გაუჩნდება, ვიდრე ახლა აქვს
ირანში განვითარებულ მოვლენებზე, ახლო აღმოსავლეთში არსებულ ვითარებასა და იმაზე, თუ რა საფრთხეების წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს საქართველო ჩვენს სამხრეთ სამეზობლოში ვითარების გამწვავების შემთხვევაში ”ინტერპრესნიუსი” ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის გ. წერეთლის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის მკვლევარს, ირანისტს, ნიკოლოზ ნახუცრიშვილს ესაუბრა.
- ბატონო ნიკოლოზ, ირანში სოციალურ ნიადაგზე არეულობები 28 დეკემბერს დაიწყო და დღემდე გრძელდება. სოციალურ მოთხოვნებს ძალიან სწრაფად პოლიტიკური მოთხოვნები ჩაენაცვლა. ირანის ხელისუფლება კი აცხადებს, რომ არეულობები მალე დასრულდება ან უკვე დასრულებულია.
იმის გათვალისწინებით, რომ ირანში საკმაოდ ძლიერია რეპრესიული მანქანა, ეს გამორიცხული არაა, მაგრამ ჯერ რომ ვითარება რთულია, ყველა თანხმდება. ერთ კვირაზე მეტია ირანიდან წინააღმდეგობრივი ინფორმაციის ნაკადი მოდის, თქვენ როგორ შეაფასებდით ირანში დღეისათვის არსებულ ვითარებას?
- ჩვენს სამეზობლოში ნებისმიერი არეულობა და ნებისმიერი დესტაბილიზაცია ჩვენთვის არასასურველია და შესაბამისად, ჩვენ იქ განვითარებულ მოვლენებს სწორედ ამ კუთხით უნდა შევხედოთ და შეფასებებიც ამ კუთხით უნდა გავაკეთოთ.
ჩვენს სამეზობლოში ნებისმიერი არეულობა და ნებისმიერი დესტაბილიზაცია ჩვენთვის არასასურველია და შესაბამისად, ჩვენ იქ განვითარებულ მოვლენებს სწორედ ამ კუთხით უნდა შევხედოთ
თქვენ სწორად ბრძანეთ, ირანში მიმდინარე პროცესებზე წინააღმდეგობრივი ინფორმაციები ვრცელდება. ამიტომ, ჩვენ გვიწევს ყველა ამ ინფორმაციის შეჯერება. მხედველობაში მაქვს ადგილობრივი ინფორმაციებისა და იმ ინფორმაციების შეჯერება, რომელიც ირანთან დაკავშირებით საერთაშორისო მედიაში ვრცელდება.
მიუხედავად წინააღმდეგობრივი საინფორმაციო ნაკადისა, ახლა შეიძლება ითქვას, რომ ირანში დაძაბულობის პიკმა გადაიარა და ვითარება კონტროლირებადია. პრეზიდენტმა რუჰანიმ თავის 20 წუთიან სატელევიზიო გამოსვლაში ძალიან მშვიდად, აწონილ-დაწონილად და, ვფიქრობ, მოსახლეობისთვის გასაგებად ისაუბრა ყველა იმ ეკონომიკურ პრობლემაზე, რომელთა გადაჭრასაც მოსახლეობა ხელისუფლებისაგან ითხოვდა.
ისაუბრა ხელისუფლების ქმედებების გამჭვირვალობის აუცილებლობაზე, კორუფციაზე და ა.შ. ფაქტობრივად ყველა იმ თემას შეეხო, რაც ხალხს აღელვებს. ახლა მთავარია, ქვეყნის მოსახლეობა რამდენად მოუსმენს და ენდობა პრეზიდენტ რუჰანის განმარტებებს.
ახლა შეიძლება ითქვას, რომ ირანში დაძაბულობის პიკმა გადაიარა და ვითარება კონტროლირებადია
- თქვენი კოლეგა, აღმოსავლეთმცოდნე ზურაბ ბატიაშვილი თვლის, რომ პროცესი ”მინავლებულია”, ანუ, საპროტესტო ტალღა ჯერ ბოლომდე ჩამცხრალი არ არის.ირანში მიმდინარე პროცესებზე თეირანის ხელისუფლების ახსნა საკმაოდ მარტივად გამოიყურება. მხედველობაში მაქვს, რომ ირანის ხელისუფლება ქვეყანაში დაწყებულ არეულობებში გარე ძალების კვალს ხედავდა და ახლაც ხედავს. შესაძლოა, არც უმაგისობა იყო, მაგრამ, თქვენი აზრით, რეალურად, რა იყო ირანში ასეთი მასშტაბური და მასობრივი აქციების მიზეზი?
- რაც შეეხება საპროტესტო აქციების მასშტაბურობას, ამ საკითხის თაობაზეც სხვადასხვა აზრი არსებობს. ჩვენ ვნახეთ კადრები, სადაც ქუჩები სავსეა დემონსტრანტებით, რომლებსაც ხელში უკავიათ პლაკატები - ”ძირს ამერიკა!” და „ძირს ისრაელი!”, ცხადია, რომ ეს ხელისუფლების მხარდამჭერი აქციაა, მაგრამ სხვადასხვა მედიასაშუალებები კომენტარებში აცხადებენ, რომ მრავალათასიანი აქცია ხელისუფლების მოწინააღმდეგეების ორგანიზებული იყო.
ასევე გვინახავს აქციების დასაწყისის ძველი კადრებიც, რომლებიც დღევანდელ აქციებად საღდება. ახლა, როგორც ვხედავთ, ირანში პრაქტიკულად არც არაფერი ხდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში დასავლეთის მედიასაშუალებებს ექნებოდათ ამის ამსახველი ვიდეომასალები.
თუ ისეთი მასობრივი არეულობები იყო და ქვეყანა იქცეოდა, რა ინფორმაციებიც ვრცელდებოდა, წესით არც ირანის ფეხბურთის ჩემპიონატის მორიგი ტური უნდა გამართულიყო თუნდაც ხუზისტანის პროვინციის მთავარ ქალაქ აჰვაზში, რომელიც არეულობების ერთ-ერთ ეპიცენტრად სახელდებოდა
ირანის შსს-ს მინისტრმა განაცხადა, რომ ყველა აქციაში ჯამში 42 ათასი ადამიანი მონაწილეობდა. შესაძლოა, ეს ციფრი ზუსტი არ იყოს, მაგრამ ფაქტია, რომ ამაზე ნაკლები არ იქნებოდა, ეს კი საკმაოდ დიდი ირანისათვის არც ისე დიდი ციფრია. 2009 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ დაწყებული საპროტესტო აქციები გაცილებით მრავალრიცხოვანი და ხანგრძლივი იყო.
თუ ისეთი მასობრივი არეულობები იყო და ქვეყანა იქცეოდა, რა ინფორმაციებიც ვრცელდებოდა, წესით არც ირანის ფეხბურთის ჩემპიონატის მორიგი ტური უნდა გამართულიყო თუნდაც ხუზისტანის პროვინციის მთავარ ქალაქ აჰვაზში, რომელიც არეულობების ერთ-ერთ ეპიცენტრად სახელდებოდა.
ფაქტია, რომ ჩემპიონატის მორიგი ტური არ ჩაშლილა და 4-5 იანვარს ამ ტურის რვავე მატჩი გაიმართა. ხელისუფლება მასობრივი ღონისძიების ჩატარებას არ მორიდებია, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ იმ ქალაქებში საპროტესტო აქციები ან უკვე ჩამცხრალი იყო ან სიტუაცია ხელისუფლების კონტროლს ექვემდებარებოდა.
- რაც შეეხება მასშტაბებს გასაგებია, მაგრამ ალბათ დამეთანხდებით ის, რომ ქვეყანაში, რომელშიც სხვაგვარად მოაზროვნეობა უმკაცრესად ისჯება, ხალხი მაინც გამოვიდა ქუჩაში ლოზუნგებით -”ჩვენ არ გვინდა ისლამური რესპუბლიკა”!, ”სიკვდილი დიქტატურას”!, ”სიკვდილი ქვეყნის პრეზიდენტს”. ეს მხოლოდ გარე ჩარევის შედეგი არ უნდა იყოს, რა შეიძლება იყოს საზოგადოების ამგვარი აქტიურობის მიზეზი ან მიზეზები?
- ამ გამოსვლების დაწყება დაემთხვა 2009 წლის დეკემბრის მიწურულის მოვლენების მორიგ წლისთავს. მაშინ „აშურას“ რელიგიური ცერემონიალისათვის პოლიტიკური ელფერის მიცემა ოპოზიციის („მწვანე მოძრაობის“) ბოლო გაბრძოლებად, ხოლო მისი ჩახშობა - მთავრობის მომხრე ძალების საბოლოო გამარჯვებად ჩაითვალა.
ხელისუფლების წარმომადგენლები მიანიშნებენ იმაზე, რომ ამ პროცესებში, სავარაუდოდ, წინა პრეზიდენტი მაჰმუდ აჰმადინეჟადი მონაწილეობდა, რომლის შესახებაც ხელისუფლების მაღალ ეშელონებში ითქვა: ”ცოტა პარადოქსულია ის, რომ კაცი, რომელიც 8 წელი ქვეყნის აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირი იყო, ახლა არსებული ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოდისო“
2009 წლის ივნისიდან მოყოლებული ამავე წლის ბოლომდე მოვლენები თეირანში გაცილებით მასშტაბურად და უფრო ორგანიზებულად ვითარდებოდა. როგორც ჩანს, ამ 8 წლის განმავლობაში მოსახლეობას კვლავ დაუგროვდა საპროტესტო მუხტი. ეს გარედან ხელშეწყობილი იყო თუ ამისთვის წინაპირობა შიგნით მომწიფდა, კიდევ საკვლევია. ცხადია, ამ პროცესებში ორივე ფაქტორი გასათვალისწინებელია.
თავისთავად საინტერესო ფაქტია - ამ საპროტესტო აქციებში მონაწილეებს, 2009 წლისაგან გასხვავებით, გამოკვეთილი ლიდერი და ორგანიზატორი არ ჰყავდათ. ხელისუფლების წარმომადგენლები მიანიშნებენ იმაზე, რომ, თუ ამ პროცესებში მთავრობის ყოფილი მაღალჩინოსნის როლი გამოიკვეთება, მას პასუხს მოსთხოვენ.
აქ სავარაუდოდ გულისხმობენ წინა პრეზიდენტს მაჰმუდ აჰმადინეჟადს, რომლის შესახებაც ხელისუფლების მაღალ ეშელონებში ითქვა: ”ცოტა პარადოქსულია ის, რომ კაცი, რომელიც 8 წელი ქვეყნის აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირი იყო, ახლა არსებული ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოდისო“.
- როგორადაც არ უნდა იყოს, ფაქტია, რომ მას შემდეგ, რაც ირანში 1978 წელს ისლამური რევოლუცია მოხდა, სულაც არ არის გამორიცხული, რომ ირანის მოსახლეობის საკმაოდ დიდ ნაწილს მოსწყინდა სულიერი ლიდერებისა და აითოლების მიერ ქვეყნის მართვა და დღის წესრიგში დადგა ისლამური სახელმწიფოს სეკულარიზაციის პრობლემები, ქვეყანაში სისტემური პოლიტიკური რეფორმების საკითხები. ამდენად, საუბარი მხოლოდ იმაზე, რომ ქუჩის აქციები მხოლოდ გარე ჩარევის შედეგია, არადამაჯერებლად გამოიყურება...
- ირანის სოფლებში და პატარ-პატარა ქალაქებში არ იქნებოდა იმის საშუალება, რომ საპროტესტო აქციები ორგანიზებულად და ერთდროულად დაწყებულიყო. ცხადია, ქვეყანაში დაგროვილია მრავალი ეკონომიკური პრობლემა, რაც იწვევს მოსახლეობაში გარკვეულ უკმაყოფილებას. მხედველობაში მაქვს ენერგომატარებლებსა და პროდუქტებზე ფასების ზრდა, ასევე კორუფცია, შემოსავლების არათანაბარი განაწილება და ა.შ.
თეირანში და ირანის სხვა ნებისმიერ ქალაქში რომ გაიაროთ, სავაჭრო ცენტრში თუ კაფეში შეხვიდეთ, ნახავთ, რომ არსებული დრეს-კოდის პირობებშიც კი ძალიან კარგ და ორიგინალურ გამოსავალს პოულობენ მოხერხებული მანდილოსნები და უფრო ეფექტურადაც კი გამოიყურებიან, ვიდრე მთლად გაშიშვლებული ქალბატონები
რაც შეეხება მეტ თავისუფლებას და დემოკრატიის ხარისხს. კრიტიკოსები აქცენტს აკეთებენ ისლამური მოქცევისა და ჩაცმულობის წესებზე, განსაკუთრებით კი ქალების მიერ თავსაბურავის სავალდებულო ტარებაზე. სრული ჩადრის ტარება სავალდებულო სულაც არ არის. თეირანში და ირანის სხვა ნებისმიერ ქალაქში რომ გაიაროთ, სავაჭრო ცენტრში თუ კაფეში შეხვიდეთ, ნახავთ, რომ არსებული დრეს-კოდის პირობებშიც კი ძალიან კარგ და ორიგინალურ გამოსავალს პოულობენ მოხერხებული მანდილოსნები და უფრო ეფექტურადაც კი გამოიყურებიან, ვიდრე მთლად გაშიშვლებული ქალბატონები.
- ამ თემაზე საუბარი რომ გავაგრძელოთ, ბევრი მიიჩნევს, რომ ირანში საკმაოდ დიდია იმ ადამიანთა რაოდენობა, რომლებსაც სურთ ქვეყანაში სერიოზული რეფორმების გატარება, სურთ პოლიტიკური ცვლილებები. ფაქტია, ირანში საპრეზიდენტო არჩევნებში ვერავინ მიიღებს მონაწილეობას თუ მომავალი კანდიდატის ვინაობა ზედამხედველთა საბჭომ” არ მოიწონა. გასაგებია, რომ ამ საბჭოს ყველა წევრი აიათოლა არაა, მაგრამ ამ საქმეში რომ მათ გადამწყვეტი როლი ეკისრებათ, ფაქტია...
თქვენ ხშირად გაქვთ საშუალება იყოთ ირანში, თქვენი დაკვირვებით, რამდენად დიდია ირანულ საზოგადოებაში მოთხოვნა ცვლილებებზე, რეფორმებზე და არსებობს თუ არა პოლიტიკოსებისადმი საზოგადოებაში ამგვარი განწყობების დაკვეთა?
- ცხადია, ამ ბოლო მოვლენებამდე, როცა ირანის ბირთვული პროგრამის თაობაზე ირანსა და დასავლეთს შორის შეთანხმება იქნა მიღწეული და ურთიერთობები ოდნავ გაუმჯობესდა, გაჩნდა იმის ილუზია, რომ ეს პროცესი სწრაფად მოიტანდა შედეგებს როგორც ეკონომიკაში, ასევე სხვა სფეროებში. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ჯერ კიდევ ობამას დროს სანქციები მყისვე არ მოიხსნა, ხოლო ტრამპის მოსვლისთანავე ირანს სხვადასხვა ახალი ეკონომიკური სანქცია დაუწესდა, პოლიტიკური რეფორმების თემამ უკანა პლანზე გადაიწია. შესაძლოა, ეს აქციები ამ ილუზიების მსხვრევის გარკვეული გამოხატულებაც კი იყო.
ირანში სწრაფი პოლიტიკური ცვლილებების განხორციელება, განსაკუთრებით იმ ვითარებაში, რომელშიც ირანი იმყოფება, თავიდანვე ნაკლებად სავარაუდო და შეუძლებელიც კი იყო
ირანში სწრაფი პოლიტიკური ცვლილებების განხორციელება, განსაკუთრებით იმ ვითარებაში, რომელშიც ირანი იმყოფება, თავიდანვე ნაკლებად სავარაუდო და შეუძლებელიც კი იყო. პირველად ირანში დიპლომატიური მივლინებით 1994-99 წლებში ვიყავი, შემდეგ 2005-13 წლებში. აშკარაა, რომ 1994 წლისა და დღევანდელი ირანი ერთმანეთისაგან დიდად განსხვავდება. ცვლილებები ნამდვილად არის. რაც შეეხება რევოლუციურ ცვლილებებს, არა მგონია, ირანის მოსახლეობის უმეტესობას აწყობდეს რევოლუციური სცენარით პროცესების განვითრება და ამ გზით ცვლილებების მიღწევა.
ინტელექტუალი ირანელები სვამენ კითხვას - მოვლენები რევოლუციური სცენარით რომ განვითარდეს, კიდევ უფრო დაიძაბოს ვითარება ქვეყანაში და ახალი რევოლუცია მოხდეს, შედეგად რას მივიღებთ და სად მიგვიყვანს ეს პროცესი? ამ კითხვაზე კონკრეტულ პასუხს ისინი თავადაც ვერ იძლევიან.
ინტელექტუალი ირანელები სვამენ კითხვას - მოვლენები რევოლუციური სცენარით რომ განვითარდეს, კიდევ უფრო დაიძაბოს ვითარება ქვეყანაში და ახალი რევოლუცია მოხდეს, შედეგად რას მივიღებთ და სად მიგვიყვანს ეს პროცესი? ამ კითხვაზე კონკრეტულ პასუხს ისინი თავადაც ვერ იძლევიან
ირანში ვითარების არევა არა მარტო ირანელებს აზიანებთ, არამედ მის გარშემო არსებულ ქვეყნებსაც. არადა, ახლო აღმოსავლეთში ისედაც საკმაოდ არეულია ვითარება. იმავე სირიაში, ერაყსა და ავღანეთში.
- გასაგებია, რომ ირანში სწრაფი და რევოლუციური ცვლილებები გამორიცხულია, მაგრამ ის, რომ ახლო აღმოსავლეთში ვითარება საკმაოზე მეტად გართულებულია, ფაქტია. თქვენი აზრით, ახლო აღმოავლეთის რეგიონში ახლა რა პროცესებთან გვაქვს საქმე?
- ვითარება ამ დიდ რეგიონში წამდაუწუმ იცვლება. გამოცხადდა, რომ ”ისლამური ხალიფატი” დამარცხდა, მაგრამ დამარცხდა თუ მისმა აქტივისტებმა სხვა ქვეყნებში გადაინაცვლეს, ჯერ კიდევ გასარკვევია.
ირანში რომ სერიოზული დესტაბილიზაცია მომხდარიყო, ისინი თავს აუცილებლად წამოჰყოფდნენ.
ირანმა საკმაოდ დიდი წვლილი შეიტანა ერაყშიც და სირიაშიც ”ისლამური ხალიფატის” ძალების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ცოტა უმადურობაც კი იქნებოდა, რომ ამ საქმეში ირანს ეს წვლილი დაეკარგოს.
- ვრცელდება ცნობები იმის თაობაზე, რომ ისლამისტებმა სირიაში, ხმეიმიმის ავიაბაზაზე რუსებს 7 საფრონტო ბობდამშენი, ავაგამანადგურებლები და საწყობები აუფეთქეს. რუსეთის თავადაცვის სამინისტრო ამ ფაქტს არ ადასტურებს, მხოლოდ იმაზე საუბრობს, რომ ხმეიმიმის ავიაბაზის მიმართულებით განხორციელებული სროლებისას რუსეთის ორი სამხედრო მოსამსახურე დაიღუპა.
თუ გავიხსენებთ იმას, რომ 11 დეკემბერს ამ ბაზაზე პრეზიდენტი პუტინი იყო, სადაც მან განაცხადა, რომ ”მთლიანობაში ისლამისტებთან ბრძოლაში მიღწეულია გამარჯვება”, ცხადია, რომ ავაბაზა ხმეიმიმზე თავდასხმა არც შემთხვევითობაა და არც უბრალო რამ.
რუსმა ექსპერტმა, აღმოსავლეთმცოდნე ალექსეი მალაშენკომ ”ინტერპრესნიუსთან” ინტერვიუში განაცხადა - ”თურქეთ-რუსეთ-ირანის სამკუთხედში წინააღმდეგობები და უმძიმესი ვაჭრობა ჯერ კიდევ წინ გვაქვს. ამიტომ ვფიქრობ, რომ სირიაში ჯერ არც არაფერი დასრულებულა და ყველაფერი ჯერ კიდევ წინაა”. თუ ამ კონტექსტში განვიხილავთ პროცესს, ავიაბაზა ხმეიმიმზე მომხდარი ამის გამოვლინებად უნდა მივიჩნიოთ თუ რუსებზე ისლამისტების ვენდეტად?
ირანმა საკმაოდ დიდი წვლილი შეიტანა ერაყშიც და სირიაშიც ”ისლამური ხალიფატის” ძალების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ცოტა უმადურობაც კი იქნებოდა, რომ ამ საქმეში ირანს ეს წვლილი დაეკარგოს
- ისლამისტებს სავენდეტო ბევრგან აქვთ და, სადაც ხელი მიუწვდებათ, იქ ეცდებიან რევანშის აღებას. რაც შეეხება სირიაში რუსეთ-თურქეთ-ირანის საერთო ინტერესებს. ცხადია, მათ ამ თემებზე სავაჭროც და წინააღმდეგობებიც ბევრი აქვთ, მაგრამ მათსავე სტრატეგიულ ინტერესებშია რეგიონში იყოს სტაბილურობა, არც ირანი აირიოს და სირიაც იმ ფორმით მაინც დარჩეს, როგორც დღესაა. მხოლოდ ასეთ შემთხვევაშია შესაძლებელი ახლო აღმოსავლეთში მშვიდობისა და სტაბილურობის შენარჩუნება.
- ბაშარ ასადის ხელისუფლებამ კრემლის დახმარებით სირიის საკმაოდ დიდ ნაწილზე აღადგინა კონტროლი, მაგრამ როგორც ცნობილია, რეალურად დღეისათვის სირია რამდენიმე გავლენის სფეროებად დაყოფილად რჩება. თქვენ სირიის რა ფორმით შენარჩუნებას გულისხმობთ?
- გითხრათ სიმართლე, სირიაზე ასე ჩაღრმავებულად ნაკლებად მიფიქრია, მაგრამ, მიმაჩნია, რომ სირიის საბოლოო დაშლა კიდევ უფრო გააღმავებს იმ პროცესებს, რასაც ახლო აღმოსავლეთში ახლა აქვს ადგილი. უარესი საფრთხე ის იქნება, თუკი ირანშიც განვითარდება მსგავსი პროცესები. ირანის სირიიზაცია არავის არ უნდა აწყობდეს.
ცხადია, რუსეთს, თურქეთსა და ირანს სირიის თემებზე სავაჭროც და წინააღმდეგობებიც ბევრი აქვთ, მაგრამ მათსავე სტრატეგიულ ინტერესებშია რეგიონში იყოს სტაბილურობა, არც ირანი აირიოს და სირიაც იმ ფორმით მაინც დარჩეს, როგორც დღესაა. მხოლოდ ასეთ შემთხვევაშია შესაძლებელი ახლო აღმოსავლეთში მშვიდობისა და სტაბილურობის შენარჩუნება
უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ირანსა და სირიას შორის დადებულია სამხედრო თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულება, რასაც ირანი სირიაში აკეთებდა და ახლაც აგრძელებს, თეირანსა და დამასკოს შორის გაფორმებული ხელშეკრულების საფუძველზე ხდებოდა და ხდება.
იმის თქმა მინდა, რომ ეს არ იყო ირანის ცალმხრივი ინიციატივების გამოვლინება. ყველაფერი მათ შორის სტრატეგიული თანამშრომლობის საფუძველზე ხდებოდა. ხსენებული ხელშეკრულება ჯერ კიდევ 2006 წელს, ახლო აღმოსავლეთში ”არაბული გაზაფხულის” პროცესების დაწყებამდე გაფორმდა.
- სამხედრო სფეროში თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულება სირიას რუსეთთანაც აქვს გაფორმებული. ახლა გაუგებარია ვინ იაქტიურა სირიულ სამხედრო ბაზაზე, სადაც რუსული ბომბდამშენები იდგნენ -”ისლამურმა ხალიფატმა,” ირანმა თუ თურქეთმა?
არც ისაა გამორიცხული, რომ მომხდარი ინციდენტი, რა მასშტაბებისაც არ უნდა იყოს იგი, სწორედ ანკარა-მოსკოვ-თეირანს შორის მიმდინარე ვაჭრობის მხოლოდ ერთ ერთი ეპიზოდიც კი შეიძლება იყოს...
- დიახ, ვითარება გაუგებარია. თქვენი კითხვაც ცოტა ბუნდოვნად მეჩვენება. ეგებ ირანს დავუბრუნდეთ.
ირანული სააგენტოების ცნობით, ამ დღეებში ირანის ქურთებით დასახლებულ რეგიონში, სასაზღვრო ქალაქ ფირანშაჰრთან ქურთების შეიარაღებულ რაზმსა და ირანის ძალოვანებს შორის შეტაკებაც ყოფილა ორმხრივი მსხვერპლით. თეირანის მტკიცებით, ირანის სამთავრობო ძალებმა ქვეყნის გარედან შემოსული ეს ჯგუფი გაანადგურეს.
თეირანი დაინტერესებულია, რომ არც თურქეთს ჩამოშორდეს ქურთებით დასახლებული ნაწილი, არც სირიას და არც ერაყს. ეს რომ ასე მოხდეს, დიდი ალბათობით პროცესი ირანის ქურთებით დასახლებულ ტერიტორიებსაც შეეხება.
თეირანი დაინტერესებულია, რომ არც თურქეთს ჩამოშორდეს ქურთებით დასახლებული ნაწილი, არც სირიას და არც ერაყს. ეს რომ ასე მოხდეს, დიდი ალბათობით პროცესი ირანის ქურთებით დასახლებულ ტერიტორიებსაც შეეხება
სხვათა შორის, უნდა ითქვას, რომ ზოგი საინფორმაციო სააგენტოს ცნობით, ოთხმა ქურთულმა პოლიტიკურმა დაჯგუფებამ, რომლებსაც ირანის ხელისუფლება არ ცნობს, ღიად დაუჭირა მხარი 28 დეკემბერს ირანში დაწყებულ საპროტესტო აქციებს.ახლა რაც შეეხება ანკარა-მოსკოვ-თეირანს შორის ვაჭრობისა და სირიის ავიაბაზაზე მომხდარი ფაქტის ერთმანეთთან დაკავშირებას. მიუხედავად იმისა, რომ ავღანეთში ბევრი რამ საკმაოდ მკაცრად კონტროლდება, ქაბულის ცენტრალურ რაიონებში სერიოზული აფეთქებები და ტერორისტული აქტები მაინც ხდება ხოლმე. ასე რომ, როგორც ავღანეთში, ისე სირიაში ყველაფრის კონტროლი შეუძლებელია. სირიის ბაზაზე მომხდარი რამდენად კავშირშია იმასთან, რომ ირანში განვითარებულმა მოვლენებმა შეასუსტეს ირანის გავლენა სირიაში, ან რუსებმა ჩათვალეს, რომ ყველაფერი დასრულებულია, ამის თქმაც ძალიან ძნელია.
გასაგებია, რომ ”ისლამური ხალიფატი” დღეს ისეთი აღარ არის, როგორიც იყო, მაგრამ მის სრულ დამარცხებაზე საუბარი გადაჭარბებულია. ამ თვალსაზრისით პუტინის განცხადება არარეალისტურად გამოიყურება. სხვა საკითხია, ახლა ”ისლამური ხალიფატი” რა ფორმებით, სად და როგორ გააგრძელებს თავის არსებობასა და საქმიანობას. ეს ამ სფეროს ექსპერტებს ჰკითხეთ.
- ირანში, ახლო აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში მიმდინარე პროცესების ფონზე სავარაუდოდ, როგორ გამოიყურება საქართველოს საფრთხეები?
”ისლამური ხალიფატი” დღეს ისეთი აღარ არის, როგორიც იყო, მაგრამ მის სრულ დამარცხებაზე საუბარი გადაჭარბებულია
- ჩვენ ჩვენი შესაძლებლობებისა და ჩვენი ზომა-წონის მიხედვით უნდა შევხედოთ ამ ვითარებას. თუ ახლო აღმოსავლეთში სერიოზული არეულობები მოხდება, ამ პროცესში რეგიონის გარეთ მყოფი ძალები ჩაერევიან და საქართველო მოვლენათა ნებისმიერი სცენარით განვითარების შემთხვევაში დაზარალდება.
თუ ირანში აირევა სიტუაცია და ”ისლამური ხალიფატი” რუსეთის სიახლოვეს გააქტიურდება, რუსეთს სამხრეთ კავკასიაში აქტიური მოქმედებების უფრო მეტი შანსები გაუჩნდება - იმაზე მეტი, ვიდრე ახლა აქვს.
ამ მოვლენებს ჩვენი ეკონომიკური ინტერესებიდანაც შევხედოთ: იმავე ირანში სიტუაციის არევა ან არაბულ სამყაროში რყევები ჩვენს ინტერესში არაა. ამ რეგიონიდან საქართველოში საკმაოდ ბევრი ტურისტი ჩამოდის და ინვესტიციებიც ხორციელდება. ამ ქვეყნების ინვესტორებმა ჩვენთან მრავალი სასტუმრო და სხვა ობიექტები გახსნეს. არეულობისა და რყევების შემთხვევაში ჩვენს სასტუმროებს ამ რეგიონებიდან ტურისტები ნამდვილად მოაკლდება.
ყველაზე ოპტიმალურია, ირანსა და ახლო აღმოსავლეთში იყოს გრძელვადიანი და სტაბილური მშვიდობა. თუ ცვლილებები დაიწყება, ცვლილებები იყოს ევოლუციური და არა რევოლუციური. 2009 წელს ირანში საპროტესტო აქციები 2 წლით უსწრებდა ახლო აღმოსავლეთში ”არაბულ გაზაფხულს”. მაშინ ვითარება ჩაცხრა და ჩაითვალა, რომ ორთქლი გამოშვებულია.
ალბათ, გარკვეული პერიოდულობით ორთქლის გამოშვება კიდევაც მოხდება, მაგრამ არა მგონია, დღევანდელ ირანში ოპოზიციურად განწყობილ ან ქვეყნის გარედან მოქმედ ძალებს ჰქონდეთ იმის რესურსი, რომ ქვეყანაში ვითარება რევოლუციური გზით შეიცვალონ. გარე ძალები ქვეყანაში ვერ შედიან, მხოლოდ მედიაში ხდება მათ შორის სიტყვიერი დაპირისპირება.
ჩემი დაკვირვებით, ირანის პროცესებში დასავლეთის ჩარევა დოზირებული იქნება. ირანში ისლამური რევოლუციის შემდეგ ჩამოყალიბებული პოლიტიკური სისტემა დღესაც საკმაოდ ძლიერია და დასავლეთს უწევს მასთან თანამშრომლობა
ჩემი დაკვირვებით, ამ პროცესებში დასავლეთის ჩარევა დოზირებული იქნება. ირანში ისლამური რევოლუციის შემდეგ ჩამოყალიბებული პოლიტიკური სისტემა დღესაც საკმაოდ ძლიერია და დასავლეთს უწევს მასთან თანამშრომლობა.
ირანის ხელისუფლებას აშშ-სთან და ისრაელთან რიტორიკის დონეზე დაპირისპირება აწყობს კიდეც. ჩემი აზრით, ორივე მხრიდან გარკვეული აზრით თამაშს აქვს ადგილი.
- სხვათა შორის, ექსპერტთა უმრავლესობა თანხმდება, რომ კრემლსაც აწყობს აშშ-თან და დასავლეთთან კონფრონტაციაში ყოფნა, ვინაიდან იგი მას ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური სისტემის შენარჩუნებაში უწყობს ხელს...
- ასეთ ვითარებაში ჩვენთვის მთავარია, ჩვენ რას ვშვრებით. ალბათ, საჭიროა ჩვენი პოლიტიკა ემოციებისაგან მაქსიმალურად იყოს დაცლილი. ლამაზ-ლამაზი ლოზუნგები კარგია, მაგრამ ხშირად ყოფილა შემთხვევა, როცა ირანთან ან სირიასთან დაკავშირებით ისეთი ნაბიჯები გადაგვიდგამს, რომელიც ჩვენთვის არავის უთხოვია. ეს არ იყო დასავლეთის დაკვეთა, მაგრამ ჩვენ ასე ჩავთვალეთ საჭიროდ. შემდეგ კი ისევ ძველ მდგომარეობას დავუბრუნდით. მაგალითად, ასე იყო ირანთან, როდესაც ჯერ ხელშეკრულების დონეზე უვიზო რეჟიმი შემოვიღეთ, მერე ცალმხრივად გავაუქმეთ და ახლა ორ ქვეყანას შორის კვლავ უვიზო მიმოსვლაა აღდგენილი.
კობა ბენდელიანი
“ინტერპრესნიუსი”
