ქვეყანაში არსებულ პოლიტიკურ მდგომარეობაზე, პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების შერჩევის პროცესსა და„სამოქალაქო მოძრაობის“ ინიციატივაზე - პარლამენტში მანდატების რაოდენობის შემცირებასთან დაკავშირებით, „ინტერპრესნიუსი“ „სამოქალაქო მოძრაობის“ ერთ-ერთ ლიდერს, ლევან იოსელიანს ესაუბრა.

- 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის პარტიები უკვე იწყებენ საარჩევნო კამპანიას, როგორ შეაფასებდით არსებულ პოლიტიკურ სპექტრს და მიმდინარე მოვლენებს ?

- ახალმა რეალობამ, ბევრ საზოგადოებრივ ჯგუფს და პოლიტიკურ ორგანიზაციას გაუჩინა იმის ამბიციაც და შანსიც, რომ მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში, რაც ჩემი აზრით, ძალიან კარგია. კარგია იმიტომ, რომ რაც უფრო მეტია არჩევანი, მით უფრო მოგებული რჩება ამომრჩეველი. 2020 წლის არჩევნებისთვის წარმოდგენილი პოლიტიკური პარტიების ფართო სპექტრი დააკმაყოფილებს ყველა ტიპის პოლიტიკური გემოვნების ამომრჩეველს და აქედან გამომდინარე, იქნება ბევრად საინტერესო და კონკურენტუნარიანი.

- გახდება თუ არა თქვენი „სამოქალაქო მოძრაობა” პოლიტიკური პარტია? პოლიტიკურ პარტიად გადაკეთების შემთხვევაში, რა შანსები აქვს და რამდენად აღიქვამს თავს მამუკა ხაზარაძის “ლელოს” კონკურენტად?

- პირადად მე, ალეკო ელისაშვილი და ჩვენთან მყოფი სხვა ადამიანებიც ამ პროცესს დიდი პასუხისმგებლობით ვეკიდებით და ეს ბევრ რამეზეა დამოკიდებული.

ეს დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად ვიქნებით მზად 2020 წლისთვის, რომ ჩამოვყალიბდეთ პოლიტიკურ ორგანიზაციად. ეს უნდა იყოს ერთი იდეით გამსჭვალული ბევრი პროფესიონალი ადამიანების ერთობა. თუ ამ რესურსს დავინახავთ ჩვენს თავში დაირგვლივ, შევქმნით პოლიტიკურ ორგანიზაციას. პარტიის დაფუძნება კი არ არის პრობლემა, არამედ მისი სიცოცხლისუნარიანობა სამომავლოდ. მან ხანგრძლივად უნდა შეძლოს ქართულ პოლიტიკაში საკუთარი სიტყვის თქმა. ეს არ არის მარტივი ამოცანა იმ ქვეყანაში, სადაც პოლიტიკა ბინძურ საქმედ ითვლება. გვინდა დავარწმუნოთ ადამიანები, რომ პოლიტიკაში წასვლა ეს რთული, მაგრამ საპატიო საქმეა. ხომ ვხედავთ, რომ ცუდად გაკეთებული პოლიტიკა, როგორც ნებისმიერი სხვა საქმე, ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე აისახება. დღემდე რაც ჩვენ შევძელით არის ის, რომ ბევრი საინტერესო ადამიანი გავაერთიანეთ ჩვენ გარშემო. შესაბამისად, პერსპექტიულად ვუყურებთ ჩვენს მომავალს. რაც შეეხება „ლელოს" და სხვა ახალ ორგანიზაციებს, რომლებიც ემზადებიან არჩევნებისთვის, მინდა მათ წარმატება ვუსურვო. იმიტომ, რომ ისინი პოლიტიკურ სპექტრს აჯანსაღებენ. 2020 წლის არჩევნებისთვის, თუ ჩვენ ვიქნებით პოლიტიკური ორგანიზაცია და „ლელოს“ გაცხადებული აქვს, რომ ის იქნება პოლიტიკური პარტია, ბუნებრივია ჩვენ ვიქნებით ერთმანეთის კონკურენტები და არა მტრები. თუმცა, არ გამოვრიცხავ, რომ არჩევნებამდე კიდევ ბევრი რამ შეიცვალოს.

ჩვენ იმ პოლიტიკური პარტიებისგან განსხვავებით, რომლებსაც არ მიუღიათ არჩევნებში დღემდე მონაწილეობა, გვაქვს ერთი მნიშვნელოვანი უპირატესობა - არჩევნების ჩატარების გამოცდილება. ეს იყო 2014 წლის თვითმმართველობის არჩევნები, როდესაცალეკო ელისაშვილმა მოუგო მმართველ პარტიას, 2017 წლის მერობის არჩევნები, როდესაც მან მეორე ადგილი დაიკავა და „ნაციონალურ მოძრაობა” დაამარცხა და წლევანდელი მთაწმინდის მაჟორიტარული არჩევნები, სადაც მე მესამე ადგილიდავიკავე ორი დიდი პოლიტიკური მოთამაშის შემდეგ.

- 2020 წელს არჩევნები პირველად ტარდება პროპორციული სისტემით, როგორია თქვენი შეფასება ამ საკითხზე, ნულოვანი ბარიერის ფონზე როგორია შანსები და არჩევნების შემდეგ, როგორი პარლამენტი შეიძლება ვიხილოთ?

- პირველ რიგში გეტყვით იმას, რომ თუნდაც ერთი მანდატის მოპოვება, რომელიც დაახლოებით 14000 ხმის მიღებასთან არის დაკავშირებული, არაა მარტივი საქმე და ამიტომ, არ მაქვს მოლოდინი, რომ ძალიან ბევრი პოლიტიკური პარტია მოხვდება პარლამენტში. მოხვდება უფრო მეტი, ვიდრე იყო აქამდე, მაგრამ ეს არ იქნება რამდენიმე ათეული.

თვითონ პოლიტიკური პარტიის დაფუძნება, კამპანიის წარმართვა და თუნდაც იმ 0,68%-ს გადალახვა, ერთი შეხედვით თითქოს მარტივია, მაგრამ ასეთი კონკურენციის პირობებში რაც 2020-ში გველოდება, არ იქნება მარტივი და არ უნდა გვქონდეს მოლოდინი, რომ პარლამენტი გახდება ერთკაციანი პარტიების თავყრილობა. რა თქმა უნდა, იქნებიან წარმოდგენილნი უფრო მეტი პოლიტიკური ჯგუფები და ეს იქნება ძალიან კარგი.

ზოგადად, პროპორციულ სისტემაზე გადასვლა, ეს არის წინ გადადგმული ნაბიჯი დაახალი გამოწვევა ჩვენი ქვეყნისთვის. თუმცა, იმაშიც ვარ დარწმუნებული, რომ დღეს უნდა დავიწყოთ მსჯელობა უკვე კიდევ უფრო უკეთესს სისტემაზე 2024 წლისთვის, ვგულისხმობ რეგიონულ-პროპორციულს იმიტომ, რომ მხოლოდ პროპორციული სისტემავერ იქნება საუკეთესო ამსახველი იმ განწყობების, რაც არის რეგიონებში.

დღევანდელი პროექტის მიხედვით, ეს პროცესი (რეგიონალურ წარმომადგენლობას ვგულისხმობ) მთლიანად პოლიტიკურ პარტიებზეა მინდობილი. მე ეს პრობლემად მიმაჩნია და ამის შესახებ ჩვენ პირველივე შეხვედრაზე საჯაროდ ვუთხარით მმართველი პარტიის წარმომადგენლებს, რომ არის საფრთხე 2020 წელს ჩვენ ვაკე-საბურთალოს პარლამენტი მივიღოთ. ამ ეტაპზე შემოთავაზებული ცვლილებები რა თქმა უნდა უკეთეს პოლიტიკურ პერსპექტივას უქადის ქვეყანას და ეს შანსი ყველამ ერთად ხელიდან არ უნდა გავუშვათ. თუმცა, ხელისუფლება თუ ისე ჩაატარებს არჩევნებს, როგორც საპრეზიდენტო არჩევნები ჩაატარა, მაშინ გარწმუნებთ რომ არანაირ საკონტიტუციო რეფორმას აზრი არ ექნება და ზოგადად არც არჩევნებს.

- პარლამენტში უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის კანდიდატების შერჩევა მიმდინარეობს. როგორ ფიქრობთ, რამდენად გამჭვირვალეა ეს პროცესი და როგორ შეაფასებდით ამ საკითხის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებს? რეალურად რა პრობლემადაგვანახა ამ პროცესმა და გამოსავალს რაში ხედავთ?

- ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე საკითხი, რომელიც თანამედოვე ქართულსახელმწიფოს უდგას. სასამართლოს პრობლემის გადაჭრა ვერ მოხერხდა ვერც ერთი ხელისუფლების პირობებში. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ჩვენ ვერ შევძელით დამოუკიდებელი სასამართლოს მშენებლობის დაწყებაც კი. ყველა კვლევის თანახმად, რაც კი ბოლო პერიოდში ჩატარებულა, სასამართლოს ნდობა არის ძალიან დაბალ დონეზე, საზოგადოებას არ აქვს განცდა, რომ ამ ქვეყანაში სიმართლეს იპოვიან.

დღეს გვაქვს სიტუაცია, როდესაც „ქართულმა ოცნებამ“ წინა ხელისუფლების ყველაზე მანკიერი შტო გადაიბარა და საკუთარ სამსახურში ჩააყენა. გადაიბარა იმ ფორმით, რა ფორმითაც ის საქმიანობდა 2012 წლამდე და დღეს ამ ხალხის დაწინაურებით არის დაკავებული. „ქართული ოცნება" მოვიდა სამართლიანობის აღდგენის ლოზუნგით და უსამართლობის მთავარი შემოქმედები წარადგინა უზენაესი სასამართლოს კანდიდატებად. რაც შეეხება პარლამენტში დაწყებულ მოსმენებს, მე ამ პროცესს მათ ლუსტრაციად შევაფასებდი. ამ პროცესმა ბევრი საინტერესო ფაქტი გამოავლინა. მაგალითად ის, რომადამიანებს, რომლებსაც აქვთ პრეტენზია უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობაზე, ხშირ შემთხვევებში, პრობლემები აქვთ ზოგად განათლებაში. მათ პრობლემები აქვთ პროფესიულ განათლებაშიც და ზოგადად ლიბერალურ და დემოკრატიულ ღირებულებებთან. მათი განვლილი საქმიანობა, ჯერჯერობით ვისაც მოვუსმინეთ, არ ტოვებენ დამოუკიდებელი მოსამართლეების შთაბეჭდილებას. მაგალითად შემიძლია ვახსენო მოსამართლე თამარ ალანია, რომელმაც მუხროვანის ამბოხების დროს, ოცამდე ადამიანს სხვადასხვა ძალიან დიდი სასჯელები ჩამოურიგა - 28-29 წელი ამ საქმის მთავარ ფიგურანტებს მათ შორის და მერე, 2012წელს, ეს ხალხი აღმოჩნდა პარლამენტის მიერ პოლიტიკური ნიშნით შეწყალებულთა სიაში და რა გამოვიდა? ან პარლამენტმა გამოუშვა გარეთ და პოლიტიკურ დევნილად აღიარა ძალიან მძიმე დანაშაულში მსჯავრდებული ადამიანები, ან მოსამართლე ალანიამ შეუფარდა სასჯელები სრულიად უდანაშაულო ხალხს. დღემდე მოსმენილი კანდიდატები ვერ ტოვებენ მიუკერძოებელი, დამოუკიდებელი არბიტრის შთაბეჭდილებას, მათ ვერ მოიხვეჭეს რეპუტაცია განვლილი საქმიანობით, უფრო მეტიც ხშირ შემთხვევაში მათი ბიოგრაფიები ანტიბიოგრაფიაა. სწორედ იმიტომაა საზოგადოება არასამთავრობო სექტორთან ერთად ასე დარაზმული მათ წინააღმდეგ. ვხედავთ, რომ ადამიანები, რომლებიც არ იმსახურებენ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობას, ხელისუფლების მხრიდან მოურიდებელი ძალადობით და მხარდაჭერით უტიფრად მიიკაფავენ გზას სასამართლოს სკამებისკენ. რა თქმა უნდა, ეს ყველას არ ეხება, არიან კვალიფიციური და წესიერი მოსამართლეები. ოღონდ მათ ვერავინ ამჩნევს. იმედია ვიხილავთ კანდიდატებს, რომლებიც ასეთი მძიმე საყურებლები არ იქნებიან.

გამოსავალს რაც შეეხება, გამოუვალი მდგომარეობა არ არსებობს. ვინმეს თუ ჰგონია, რომ იქ დაინიშნება და მართლა სამუდამოდ იქნება, ეს ასე არ არის. საერთოდ სასამართლო ხელისუფლებას ისე აქვს სახელი გატეხილი, რომ მარტო მოსამართლეების ცვლილება შედეგს არ მოიტანს. რეპუტაციულად ის მკვდარია და ამიტომ მას სისტემურად სჭირდება გადააზრება. ერთ-ერთი გამოსავალი დროებით უცხოელი მოსამართლეების ნაწილობრივ ჩართვა შეიძლება იყოს. ასევე, საინვესტიციო დავების ქვეყნის გარეთ გატანა.ეს საკითხები ფართო კონსენსუსის საგანი უნდა გახდეს და მაშინ სასამართლოსადმინდობა შეიძლება გაჩნდეს.

- რაც შეეხება „სამოქალაქო მოძრაობის“ ინიციატივას, პარლამენტში მანდატების რაოდენობის 150-დან 100-მდე შემცირებასთან დაკავშირებით, რა არის აღნიშნული ინიციატივის მიზანი და რეალურად, რა შედეგს მოგვცემს მანდატების შემცირება პარლამენტში?

- ეს ინიციატივა არ არის ჩვენი ახირება. ეს არის საქართველოს მოქალაქეების დაკვეთა, რომ პარლამენტარების რაოდენობა უნდა შემცირდეს. ჩვენ ვთვლით, რომ 150-დან 100-მდე მაინც. პირველ რიგში, პროპორციულ სისტემაზე გადასვლის ფარგლებში ვხედავთ იმას, რომ ერთი მანდატის მოსაპოვებლად, ხმების რაოდენობა ძალიან მცირდება, მანდატს უნდა გააჩნდეს ლეგიტიმაცია, 14 000 ათასი ხმა ასეთ ლეგიტიმაციას ვერ უზრუნველყოფს. ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაში იმისთვის, რომ პარლამენტის წევრმამოიპოვოს მანდატი, უნდა მიიღოს სოლიდური რაოდენობა ხმები და ეს რიცხვი 20 000-იდან 70 000-ის ფარგლებში მერყეობს.

მეორე მიზეზი არის პოლიტიკური პარტიების პასუხისმგებლობის საკითხი ამომრჩევლის წინაშე. მათ აღარ ექნებათ ფუფუნება მდუმარე და არაკვალიფიციური ხალხით დააკომპლექტონ საკუთარი სია. ეს ძირითადად მმართველ პარტიას ეხება. ხარისხობრივად გაუმჯობესდება საკანონმდებლო პროცესი და პარლამენტის წევრობა მარტო საკუთარიინტერესების ლობირებასთან აღარ იქნება ასოცირებული. ასევე ნუ დაგვავიწყდება, რომ სასამართლოსთან ერთად იმ „საპატიო” ბოლო ადგილს კვლევებში პარლამენტი ინაწილებს. გვაქვს სიტუაცია, როდესაც ხალხი არ ენდობა საკუთარ რჩეულებს. ასევე გართულდება ადგილებით ვაჭრობაც, რისი ეჭვებიც არსებობს ზოგიერთ პარტიას თანმიმართებაში.

მესამე მიზეზი - დაახლოებით 55 მილიონ ლარს ხარჯავს დღეს პარლამენტი წელიწადში და ეს ფული იხარჯება ძალიან არაეფექტურად - პარლამენტის წევრებისკომფორტზე და მათ მოგზაურობაზე, მანქანებზე, საწვავზე და ა.შ. რაც ასევე ჩვენი ჯიბიდან გადახდილი ფულია. შემცირების შემთხვევაში, სულ მცირე 15 მილიონი დაიზოგება, რაც არ არის ცოტა ჩვენნაირი ქვეყნისთვის. მაგალითად, ეს არის 4 ახალი საბავშობაღი თბილიში, რისი ასეთი დეფიციტიც გვაქვს დღეს. ეს შემცირება არ ეხებაიმ მანდატებს, რომელიც გათვალისწინებულია ორპალატიან სისტემაში სენატისთვის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის შემდეგ.

„ინტერპრესნიუსი“

მარიამ ციცქიშვილი