საგარეო და საშინაო პოლიტიკის აქტუალურ თემებზე „ინტერპრესნიუსი“ ფორდჰემის უნივერსიტეტის მიწვეულ პროფესორსა და ეროვნული უშიშროების ცენტრის მკვლევარს, ლევან ბოძაშვილს ესაუბრა.

- ბატონო ლევან, აშშ-ს სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის ევროპისა და რეგიონალური უსაფრთხოების საკითხებზე თანამშრომლობის ქვეკომიტეტმა საქართველოში არსებულ ვითარებაზე იმსჯელა.

სხდომის მონაწილე სენატორები საკმაოდ კრიტიკულები იყვნენ, როგორც ხელისუფლების, ისე ოპოზიციის მიმართ. ვაშინგტონში გაკეთებულ განცხადებებზე თბილისში ყველა მხარემ მხოლოდ იმაზე გაამახვილა ყურადღება, რაც სათავისოდ მიიჩნია. ყველა ხელს მეორე მხარისკენ იშვერს და ამტკიცებს, რომ სწორედ მათ ოპონენტებს მოუწევთ შემხვედრი ნაბიჯების გადადგმა. არადა, ცხადია, რომ კომპრომისებზე ორივე მხარე უნდა წავიდეს.

დამკვირვებელთა უმრავლესობა თანხმდება მოსაზრებაში, რომ საქართველოზე ამერიკელი სენატორების მსჯელობა ისეთი იყო, რომ წარმოუდგენელია ქართული პოლიტიკის აქტორებს ვერ გაეგოთ თუ რასთან გვაქვს საქმე. თქვენ როგორ აღიქვით ამერიკელი სენატორების მსჯელობა საქართველოზე?

- მოკლე პასუხი ასეთია, სენატმა თქვა, რომ ამ ეტაპზე მმართველი გუნდის პოლიტიკური „გილიოტინა“ არ შედგება. სინამდვილეშიც, ვისაც ამის პირდაპირი მოლოდინი ჰქონდა ან აჩენდა ამ მოლოდინს, ბუნებრივია შეცდა.

განხილვამდე თქვენს სააგენტოსთან ინტერვიუში განვაცხადე, რომ მსგავსი რამ არ მოხდება, თუმცა დიდი აქცენტი გაკეთდებოდა დემოკრატიზაციაზე, დემოკრატიული ინსტიტუტების რეფორმირებაზე. ასეც მოხდა.

სენატმა თქვა, რომ ამ ეტაპზე მმართველი გუნდის პოლიტიკური „გილიოტინა“ არ შედგება. სინამდვილეშიც, ვისაც ამის პირდაპირი მოლოდინი ჰქონდა ან აჩენდა ამ მოლოდინს, ბუნებრივია შეცდა

ამით იმის თქმა, მსურს, რომ ზოგი ოპოზიციური პოლიტიკური ძალა ცდილობს დასავლეთიდან მოიპოვოს ხსნა და მოვიდეს ხელისუფლებაში არა ხალხის მხარდაჭერით, არამედ ამ გზით. დღეს უკვე ეს ტაქტიკა ბრიუსელშიც და ვაშინგტონშიც კარგად გაშიფრულია.

ზუსტად ამავე ოპოზიციამ მაშინ ჩაიტარა პოლიტიკური ხარაკირი ამ ორი დედაქალაქის წინაშე, როდესაც მათი დიდი ძალისხმევის მედიაციის შედეგად შეთანხმებულ საკონსტიტუციო ცვლილებებს მხარი არ დაუჭირა. ახლა ამავე ოპოზიციას აქვს შანსი დასავლეთში დაკარგული ნდობა დაიბრუნოს შეთანხმებაზე წასვლით, პარლამენტში შესვლითა და საკუთარ რადიკალურ დღის წესრიგზე უარის თქმით. თუმცა, არ მგონია კუზიანი სამარის გარდა რამემ გაასწოროს.

ოპოზიციამ მაშინ ჩაიტარა პოლიტიკური ხარაკირი ამ ორი დედაქალაქის წინაშე, როდესაც მათი დიდი ძალისხმევის მედიაციის შედეგად შეთანხმებულ საკონსტიტუციო ცვლილებებს მხარი არ დაუჭირა. ახლა ამავე ოპოზიციას აქვს შანსი დასავლეთში დაკარგული ნდობა დაიბრუნოს შეთანხმებაზე წასვლით, პარლამენტში შესვლითა და საკუთარ რადიკალურ დღის წესრიგზე უარის თქმით. თუმცა, არ მგონია კუზიანი სამარის გარდა რამემ გაასწოროს

რაც შეეხება სახდეპის წარმომადგენელთა და სენატორების შეფასებებს. სირცხვილია, ნამდვილად სირცხვილია, რომ 2021 წელს, 21-ე საუკუნეში, მსოფლიოში მიმდინარე ტექნოლოგიური სუპერ პროგრესის ფონზე, სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტში საქართველოს მიმართ ისმის ფრაზები - დემოკრატიის დეგრადაცია, პოლიტიკური კრიზისი, ბოლო შანსი, ევროატლანტიკური მისწრაფებების შეფერხება, რუსეთის წისქვილზე წყლის დასხმა, სახელმწიფო ინსტიტუტებისა და სასამართლოს პოლიტიზაცია, და სხვა.

დროს იმიტომ ვუსვამ ხაზს, რომ 30 წელია ამერიკა ცდილობს ამ ქვეყნის რეფორმირებას, გვეხმარება ფინანსურად, პოლიტიკურად, ყველანაირად და მაინც პარადოქსალურად განვითარების შემაფერხებელი არიან პოლიტიკური ძალები. ეს არა მხოლოდ ამ პოლიტიკური ძალების სირცხვილია, არამედ ჩვენი, ხალხის სირცხვილიცაა, რომ უკეთესი პოლიტიკური პარტიები და ძალები ვერ შევქმენით 3 ათეული წლის განმავლობაში.

სენატორებმა, რასაც ვუსმინე, არც ერთხელ არ გააკეთეს აქცენტი რიგგარეშე არჩევნებზე. მათ არ მიაჩნიათ, რომ არჩევნები გაყალბდა, მაგრამ მათ ზუსტად იციან, რომ ასეთი საარჩევნო გარემოსა და კანონმდებლობის პირობებში, როდესაც სახეზე, ვციტირებ, პოლიტიზირებული სასამართლოა, ქვეყნის პროგრესი არის შეუძლებელი

აი, ასე აღვიქვი ეს განცხადებები გულწრფელად რომ გითხრათ. თუ ჩვენ გვგონია, რომ მხოლოდ პოზიცია-ოპოზიციაა ამაში დამნაშავე, ძალიან დიდხანს ვიტრიალებთ ამ წრეზე.

- რადგან ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც მხოლოდ იმაზე საუბრობს, თუ რა ითქვა ვაშინგტონში მათ ოპონენტებზე, ალბათ კარგი იქნება თუ სენატში გამართულ მსჯელობას სხვაგვარადაც შევხედავთ.

რადგან ყველა ორივე მხარეს მოუწოდებს მოლაპარაკებებისა და კონსენსუსისკენ, ამ თვალსაზრისით, თქვენი დაკვირვებით, რა უთხრეს ამერიკელმა სენატორებმა ხელისუფლებას?

- სენატორებმა ხელისუფლება გააფრთხილეს, რომ თუ არ განხორციელდება დემოკრატიული ინსტიტუციების რეფორმები, ამერიკა გადახედავს თავის ფინანსურ დახმარებებს. თუმცა ამის სურვილი ვაშინგტონში არავის აქვს. ასეთი რადიკალიზაცია არ არის პარტნიორული სულისკვეთების მატარებელი და ეს მიდგომა არ უნდა იქნას ბოროტად გამოყენებული პოლიტიკური პარტიების მიერ. ამით ისევ მხოლოდ ქვეყანა დაზარალდება.

ამავე დროს, სენატორებმა, რასაც ვუსმინე, არც ერთხელ არ გააკეთეს აქცენტი რიგგარეშე არჩევნებზე. მათ არ მიაჩნიათ, რომ არჩევნები გაყალბდა, მაგრამ მათ ზუსტად იციან, რომ ასეთი საარჩევნო გარემოსა და კანონმდებლობის პირობებში, როდესაც სახეზე, ვციტირებ, პოლიტიზირებული სასამართლოა, ქვეყნის პროგრესი არის შეუძლებელი.

კონსენსუსი კი პრაქტიკულად შეუძლებელია, რადგან ოპოზიციის ამოცანა დემოკრატიული ინსტიტუციები კი არ არის, არამედ ხელისუფლებაში მოსვლაა. პირიქით აწყობთ კიდეც რომ ეს ინსტიტუტები, სასამართლო იყოს იმ დღეში რაშიც არის, რომ მუდმივად ამაზე მოახდინონ აპელირება

კონსენსუსი კი პრაქტიკულად შეუძლებელია, რადგან ოპოზიციის ამოცანა დემოკრატიული ინსტიტუციები კი არ არის, არამედ ხელისუფლებაში მოსვლაა. პირიქით აწყობთ კიდეც რომ ეს ინსტიტუტები, სასამართლო იყოს იმ დღეში რაშიც არის, რომ მუდმივად ამაზე მოახდინონ აპელირება.

30 წელია ამერიკა ცდილობს ამ ქვეყნის რეფორმირებას, გვეხმარება ფინანსურად, პოლიტიკურად, ყველანაირად და მაინც პარადოქსალურად განვითარების შემაფერხებელი არიან პოლიტიკური ძალები. ეს არა მხოლოდ ამ პოლიტიკური ძალების სირცხვილია, არამედ ჩვენი, ხალხის სირცხვილიცაა, რომ უკეთესი პოლიტიკური პარტიები და ძალები ვერ შევქმენით 3 ათეული წლის განმავლობაში

ამიტომაც, სენატორებმა მელიასაც მიუთითეს კანონდარღვევებზე და ამით ოპოზიციას უთხრეს, რომ კანონის უზენაესობა მთავარია, ჯერ წესია საქმე და მერე საქმეა საქმეო.

შესაბამისად, როდესაც პარლამენტში არ შედიხარ, იმ ფონზე როცა არჩევნების გაყალბება არავის დაუდასტურებია, ფაქტია, რომ შენ როგორც პოლიტიკურ ძალას, დასავლეთში რევოლუციის ლეგიტიმაცია და მხარდაჭერა ვერ გექნება.

ეს არ ნიშნავს, რომ „ქართულ ოცნებას“ კრიტიკა არ მოხვდა. მოხვდა და სამარცხვინოდ, მაგრამ ამის გამოსწორების გზა მხოლოდ მათ ხელშია და ამაში ოპოზიციის პოზიცია სულაც არ არის გადამწყვეტი.

რომ დააკვირდეთ, ამ რეფორმების განხორციელებას რასაც სენატორები მოგვიწოდებენ, ოპოზიცია სჭირდება? არა. მინიმუმ 90 ხმა გაქვს პარლამენტში, შეცვლი რასაც გინდა და როგორც გინდა.

- ვაშინგტონში ითქვა, რომ საქართველოს არ აქვს ისეთი მართლმსაჯულება, რომელიც ნდობას იმსახურებს. საარჩევნო სისტემაზე კიდევ ბევრია სამუშაო.

„ქართული ოცნების“ მმართველობის დროს მოხდა დემოკრატიის დეგრადირება, თან დეტალურად ჩამოთვალეს რა მიმართულებებით, კლანი ახსენეს, ცესკო, დაშინებები, პოლიტიკური მართლმსაჯულება, მედიის და აქტივისტების დევნა.

ოპოზიციის მტკიცებით, „ოცნება“ არა გამოსავალზე, არამედ ოპოზიციის განადგურებაზე ლაპარაკობს, არა თანხმობის მოძებნაზე, არამედ დაჭერებზე. ოპოზიციასაც აკისრებს პასუხისმგებლობას, რადგან დემოკრატია ორივეს ჩართულობით ფუნქციონირებს.

მათივე მტკიცებით, ბოიკოტი ამერიკელებს არ მოწონთ, ოღონდ გამოსავალი ბოიკოტის მიზეზების აღმოფხვრაა და არა კოსმეტიკური ფასადის შექმნა.

გაქვთ იმის განცდა, რომ მმართველი გუნდი ოპოზიცისთან ერთად შეეცდება არა მარტო მურუსიძე-ჩინჩალაძის მართლმსაჯულების სისტემის დემონტაჟსა და გაუმჯობესებას, არამედ ოპოზიციასთან ერთად იმაზე იმსჯელებს, რომ ქართული „დემოკრატიის დეგრადირება“ შეჩერდება?

- ამერიკის და ევროპულ საელჩოებში ე.წ. კლანს ასე ეძახიან - შიდასასამართლო „ძალაუფლების ბაზა“. რა არის რეფორმის არსი შესაბამისად? ამ ბაზის მოშლა. რა არის ამისთვის საჭირო? ხელისუფლების ნება და იუსტიციის საბჭოს რეფორმირება/დეცენტრალიზაცია, ეს წერია მიშელის მედიაციის გეგმაშიც და ყველგან სადაც ევროპელი და ამერიკელი ოფიციოზი და ექსპერტები მდგომარეობას აფასებენ.

ეს ძალაუფლების ბაზა მმართველ გუნდზე ძლიერია, მასზე მეტი გავლენა აქვს და ხშირად კარნახობს კიდეც რა, როგორ და როდის უნდა იმოქმედოს პარლამენტმა. ეს არაერთხელ გამოჩნდა.

შესაბამისად მსგავსი განცდა ვერ მექნება. სწორედ ამიტომაც განაცხადა სახდეპმა, რომ სახელმწიფო ინსტიტუციებსა და პოლიტიკურ ხელისუფლებას შორის ზღვარი მოშლილია. კონსტიტუციონალიზმის ენაზე ეს ზღვარი ხელისუფლების დანაწილების პრინციპში შეკავებისა და გაწონასწორების მექანიზმს ნიშნავს, რომელიც, პარტნიორების აზრით, მოშლილია.

სწორედ ამიტომაც განაცხადა სახდეპმა, რომ სახელმწიფო ინსტიტუციებსა და პოლიტიკურ ხელისუფლებას შორის ზღვარი მოშლილია. კონსტიტუციონალიზმის ენაზე ეს ზღვარი ხელისუფლების დანაწილების პრინციპში შეკავებისა და გაწონასწორების მექანიზმს ნიშნავს, რომელიც, პარტნიორების აზრით, მოშლილია

- რუსეთში აშშ-ის ყოფილმა ელჩმა მაიკლ მაკფოლმა საქართველოში შექმნილ ვითარებაში აშშ-ის მეტი ჩართულობის აუცილებლობაზე ისაუბრა და განაცხადა - „საჭიროა აშშ-ს პრეზიდენტის, სახელმწიფო მდივან ბლინკენისა და ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში თეთრი სახლის მრჩევლის ჯეიკ სულივანის უფრო მეტი ჩართულობა”.

რამდენად დიდია იმის ალბათობა, რომ საქართველოს საქმეებში მეტად ჩაერთნონ აშშ-ს პრეზიდენტი, სახელმწიფო მდივანი და ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში თეთრი სახლის მრჩეველი? და კიდევ - სავარაუდოდ როგორი შეიძლება იყოს მათი მეტი ჩართულობა?

- სახელმწიფო მდივნის ჩართულობა სახეზეა, მისი უშუალო წარმომადგენლები სენატის კომიტეტზე ღიად აცხადებენ ამერიკის პოზიციებს საქართველოსთან მიმართ. ეს სახდეპის ხელმძღვანელობის პოზიციაა. ვფიქრობ, რომ უშიშროების საბჭოც ჩართულია, თუმცა მთავარი თანამდებობის პირების უშუალო საჯარო ჩართულობის საკითხი ჯერ არ დგას.

იმედია, კომიტეტზე გამოთქმული პოზიციები გათვალისწინებული იქნება და ამ პირთა რესურსის ამ საკითხებზე დახარჯვა, თითის დასაქნევად არ გახდება საჭირო. უმჯობესი იქნება, თუ მაღალი თანამდებობის პირების, პირველ რიგში კი სახელმწიფო მდივნის - ბლინკენის ჩართულობა და დრო საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის დაჩქარებაზე დაიხარჯება და არა ამ ხელოვნურად შექმნილი კრიზისების მოსაგვარებლად.

ბრიუსელსაც და ვაშინგტონსაც ერთი მიზანი აქვთ ამ ქვეყანაში - ქვეყანა განვითარდეს. რუსეთის მიზანია ჩვენი ქვეყანა არ განვითარდეს

- ვიცით, რომ კვირის ბოლოს თბილისს ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის შარლ მიშელის პირადი წარმომადგენელი ქრისტიან დანიელსონი ისევ ჩამოვა და მოლაპარაკებები გაგრძელდება.

ვითარებაში, როცა ოპოზიციას დაანონსებული აქვს ქუჩის აქციები, თქვენი აზრით, რა როლის შესრულებას მოინდომებს ევროპული საბჭო საქართველოს საკითხში? რამდენად კოორდინირებულად იმოქმედებენ ბრიუსელი და ვაშინგტონი?

- ბრიუსელსაც და ვაშინგტონსაც ერთი მიზანი აქვთ ამ ქვეყანაში - ქვეყანა განვითარდეს. რუსეთის მიზანია ჩვენი ქვეყანა არ განვითარდეს. ბრიუსელიც და ვაშინგტონიც ამ მიზნის მიღწევას ხედავენ არა პოლიტიკური პარტიების დღის წესრიგის მხარდაჭერაში, არამედ, დემოკრატიული სისტემის, მდგრადი ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაში.

არ მიმაჩნია მართებულად, რომ პარტიის ლიდერი იყოს პირი რომელიც არ არის მოქალაქეობის მქონე. ზოგ ქვეყანაში საჯარო ფოსტაში ვერ იმუშავებ თუ მოქალაქე არ ხარ. აქ პარტიის ლიდერზეა საუბარი

ისინი მოქმედებენ და იმოქმედებენ აქედან გამომდინარე კოორდინირებულად, როგორც აქამდე იყო. ევროპულმა საბჭომაც მისი წარმომადგენლის მეშვეობით და სენატის კომიტეტის სხდომაზე სახდეპის წარმომადგენელებმაც იდენტური, ერთი და იგივე საფრთხეები ჩამოთვალეს, როგორც საგარეო, ისე საშინაო. მათი მიდგომაც ერთნაირი იქნება შესაბამისად.

- თქვენ როგორ შეაფასებდით ვენეციის კომისიის პასუხს ირაკლი კობახიძის კითხვებზე, რაც მმართველი გუნდის მხრიდან იმ ოპოზიციონერ დეპუტატებსა და პარტიებზე უნდა გაატაროს ხელისუფლებამ, რაზეც ადრე ბატონო კობახიძე ამბობდა?

- ეს ის მომენტია, როდესაც არ ვიზიარებ ვენეციის კომისიის დასკვნას. კერძოდ, პარტიის ლიდერის მოქალაქეობის არ ქონასთან დაკავშირებით. საქართველოს კონსტიტუციაში არსებული აკრძალვა, რომ პრემიერი, პრეზიდენტი და პარლამენტის თავმჯდომარე არ შეიძლება იყოს სხვა ქვეყნის მოქალაქე იმავდროულად, პირადად ჩემი ინიციატივით ჩაიწერა თავის დროზე.

ახლა კი რა გამოვა, თუ პარტია, რომლის ლიდერი არ არის საქართველოს მოქალაქე პოტენციურად ან პრეზიდენტი გახდება, ან პარლამენტის თავმჯდომარე ან პრემიერ მინისტრი და ეს კონსტიტუციასთან შესაბამისი ვერ იქნება.

ამიტომაც, და ზოგადი უსაფრთხოებითი მომენტებიდან გამომდინარეც, არ მიმაჩნია მართებულად, რომ პარტიის ლიდერი იყოს პირი რომელიც არ არის მოქალაქეობის მქონე. ზოგ ქვეყანაში საჯარო ფოსტაში ვერ იმუშავებ თუ მოქალაქე არ ხარ. აქ პარტიის ლიდერზეა საუბარი.

იმ შემთხვევაში, თუ კონსენსუსი არ შედგა, ძალიან დაზარალდება ოპოზიცია, პრაქტიკულად მისი პოლიტიკური წონა დასავლეთის თვალში განულდება. ამავე დროს, ძალიან დაზარალდება ხელისუფლებაც, თუ რეალურად არ გაატარებს იმ რეფორმებს რასაც დასავლეთი ითხოვს ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე

ამავე დროს, სამწუხაროა, რომ მმართველი გუნდის ზოგიერთი წევრისათვის ჯერ კიდევ გაუგებარია თუ რა პრინციპით მოქმედებს კომისია, რომლის დასკვნებს ეყრდნობა ყველა დასავლური პოლიტიკური ხელისუფლება უკვე 30 წელია.

იმ შემთხვევაში, თუ ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებების მეორე მცდელობაც უშედეგოდ დასრულდა, როგორი იქნება მომხდარზე ბრიუსელისა და ვაშინგტონის რეაქცია და პასუხი? და სავარუდოდ, რა დასკვნებს გააკეთებენ იგივე ბრიუსელში და ვაშინგტონში?

- იმ შემთხვევაში, თუ კონსენსუსი არ შედგა, ძალიან დაზარალდება ოპოზიცია, პრაქტიკულად მისი პოლიტიკური წონა დასავლეთის თვალში განულდება. ამავე დროს, ძალიან დაზარალდება ხელისუფლებაც, თუ რეალურად არ გაატარებს იმ რეფორმებს რასაც დასავლეთი ითხოვს ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე.

უმჯობესი იქნება, თუ მაღალი თანამდებობის პირების, პირველ რიგში კი სახელმწიფო მდივნის - ბლინკენის ჩართულობა და დრო საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის დაჩქარებაზე დაიხარჯება და არა ამ ხელოვნურად შექმნილი კრიზისების მოსაგვარებლად

მედიაციის რაუნდებმაც და სენატის კომიტეტის სხდომამაც გამოაჩინა ერთი მნიშვნელოვანი რამ - საქართველოს პოლიტიკური პარტიებისა და ჩვენი დასავლელი პარტნიორების ხედვები დიამეტრალურად სხვადასხვა რამეზეა ორიენტირებული.

კერძოდ, პარტნიორები ცდილობენ ქვეყანაში სახელმწიფო განავითარონ, ხოლო პარტიები ცდილობენ ხელისუფლება მოიპოვონ. შესაბამისად, ეს აცდენაა ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი, რატომაც სენატორებმა განაცხადეს, რომ ამ კრიზისის მონაწილე მხარეებს შორის უდანაშაულო, ანუ სახელმწიფოებრივად მართალი არავინაა. ეს კი ნიშნავს, რომ არსებულმა პოლიტსპექტრმა რეალურად თავის თავი ამოწურა, ამას ამტკიცებს ენდიაის ბოლო გამოკითხვაც.

თუ პარტნიორების რეკომენდაციები არ იქნება გათვალისწინებული, დასავლეთი შეეცდება ახალი და ახლებური პოლიტიკური ძალის შექმნას შეუწყოს ხელი.

„ინტერპრესნიუსი“

კობა ბენდელიანი