შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრმა ქეთევან ციხელაშვილმა უწყებაში მუშაობის ბოლო სამუშაო კვირა დაასრულა. მომდევნო კვირიდან ის ავსტრიის ელჩის პორტფელს ჩაიბარებს. როგორი იყო მისი თითქმის 4-წლიანი მინისტრობა, რა გააკეთა მან ამ დროის განმავლობაში, რა ვერ გააკეთა და რას მიიჩნევს მთავარ მიღწევად, ამ და სხვა თემებზე ქეთევან ციხელაშვილი "ინტერპრესნიუსს" ესაუბრა.

- ქალბატონო ქეთევან, მოდით, შევაჯამოთ თქვენი მინისტრობის თითქმის 4- წლიანი პერიოდი. რა შედეგებით ასრულებთ მინისტრის თანამდებობაზე მუშაობას? რა არის ის, რასაც თქვენი მინისტრობის განმავლობაში მთავარ მიღწევად მიიჩნევთ? რა გააკეთეთ და რა დაგრჩათ ისეთი, რისი გაკეთებაც ვერ მოასწარით?

- ჯერჯერობით ყველას ის მიზანი დაგვრჩა, რომელსაც ეს წლებიც და ალბათ, კიდევ გარკვეული პერიოდი მოვემსახურებით. მთავარი მიზანი, რისთვისაც ჩვენ ვმუშაობთ, ეს არის ქვეყნის მშვიდობიანი გაერთიანება, ჩვენი ბრძოლის თავისუფლებისთვის დასრულება ასევე მშვიდობიანად და მეორე ძალიან მნიშვნელოვანი მიმართულება, რომელიც მუდმივი პროცესია და ასე არ სრულდება, ეს არის ჩვენი საზოგადოების მეტად კონსოლიდაცია, თანასწორობის პრინციპის ირგვლივ. მე ვფიქრობ, რომ ძალიან საინტერესო, რთული, მაგრამ პროდუქტიული წლები იყო. საკმაოდ ხანგრძლივი პერიოდი იყო ალბათ, ერთი ცხოვრებისთვის ასეთ სფეროში სამუშაოდ, რომელიც მართლა ძალიან საპატიოა, ძალიან მაღალ პასუხისმგებლობას მოითხოვს და სამსახურზე მეტიც კია. აუცილებელია შინაგანი რწმენა იმის, რასაც აკეთებ. მე მართლა მჯერა, რომ ეს შედეგები მიღწეული იქნება. ამ რთულ გზაზე ჩვენ გარკვეული და ძალიან კონკრეტული შედეგები უკვე დავდეთ.

- თქვენ დაასახელეთ ის მიზანი, რაც ჯერ კიდევ მისაღწევია. რა იყო თქვენი მინისტრობისას უწყების მთავარი მონაპოვარი?

- ერთი და ძალიან მნიშვნელოვანი შედეგი, რომელიც შეიძლება ხშირად არის აღქმული, როგორც მოცემულობა, ესაა, ის, რომ ჩვენ გვაქვს მშვიდობა. პირობითია ეს მშვიდობა, როცა ბორდერიზაცია მიდის, პროვოკაციებია, მაგრამ ჩვენ გვაქვს მშვიდობა და ეს არ არის ჩვეულებრივი რამ, როცა ვცხოვრობთ ძალიან რთულ რეგიონში. ეს არ არის ჩვეულებრივი მოცემულობა, როცა ყოველთვიურად და კვირეულად სხვადასხვა სახის პროვოკაციაა ჩვენს ტერიტორიაზე, იქნება ეს მავთულხლართების გაბმა თუ ამ წლების განმავლობაში ადამიანების სიცოცხლის ხელყოფა, დაკავებები, ეს არის მუდმივად პროვოცირება და ესკალაცია. როცა ხდება ამ პირობებში მშვიდობის შენარჩუნება, ეს არის შრომის შედეგი, პოლიტიკის შედეგი და ეს შედეგი უნდა დავინახოთ. მეორე - ქვეყანას ეძლევა წინსვლისა და განვითარების შესაძლებლობა, რაც თავის მხრივ კონფლიქტის მოგვარებისთვის გასაღებია. აუცილებელი და ძალიან კონკრეტული შედეგი არის ის, რომ მავთულხლართები მაგრდება, იგება, თუმცა კონტაქტები მაინც იზრდება. მიუხედავად იმისა, რომ ამ წლების განმავლობაში, საოკუპაციო რეჟიმი აგრძელებს მავთულხლართების აგებას, ე.წ. გადასასვლელებს კეტავს და საერთოდ ამოქოლა ცხინვალის რეგიონი, კონტაქტები მაინც იზრდება. ეს არის ძალიან კონკრეტული შედეგი. ამის ერთ-ერთი მიზეზი კონკრეტული, კომპლექსური და ხელშესახები სამშვიდობო გეგმაა. ის არამხოლოდ სურვილებსა და დეკლარაციებს გამოხატავს, არამედ რეალურად კანონით გეუბნება, როგორ შეიძლება ამ ყველაფრის მოგვარება გამყოფი ხაზების გასწვრივ ვაჭრობის გზით. ასევე, განათლების უკეთესი შესაძლებლობლების მიწოდებით და სხვადასხვა სერვისისა და სიკეთის გაზიარებით აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში მცხოვრებლებისთვის.

- თქვენ ახსენეთ, რომ მიუხედავად მავთულხლართების გაბმისა, კონტაქტები მაინც იზრდება. ეს ფორმალური თუ არაფორმალური კონტაქტებია? რა შედეგი აქვს მას ე.წ. საზღვრის ორივე მხარის მცხოვრებლებისთვის?

- ეს კონტაქტები არის ორივე მიმართულებით. დღეს ცხინვალი ფაქტობრივად, გეტოს პირობებშია და მავთულხართებითაა სრულიად პერიმეტრი შემოსაზღვრული, რის გამოც, ცხინვალიდან გადმომსვლელების რიცხვი წლიდან წლამდე ორმაგდება, სამმაგდება. შესაბამისად, ადამიანთა შორის კონტაქტებიც ღრმავდება. ისინი სხვადასხვა მიზნით ცდილობენ ამ დაბრკოლებების მიუხედავად გადმოვიდნენ, იქნება ეს მცირე ვაჭრობა, თუ ჯანდაცვა, რომელიც მუშაობს და ათასობით ადამიანია, ვინც მუდმივად იღებს საქართველოს ჯანდაცვის სისტემიდან უფასო მომსახურებას. რაც ინიციატივა „ნაბიჯი უკეთესი მომავლისკენ“ გაჩნდა, მთლიანად შემოტრიალდა სიტუაცია. თუ აქამდე ჩვენ ვეძებდით კონტაქტებს, დაგვიჯერეთ, რომ თვითონ არიან ინიციატორები ამ კონტაქტებისა. ამ ინიციატივის ფარგლებში ავამოქმედეთ „აწარმოე საქართველოს“ ქვეპროგრამა „აწარმოე უკეთესი მომავლისთვის“, მცირე გრანტების პროგრამაა, რომელიც გამყოფი ხაზების გასწვრივ მცხოვრებლებს, საერთო ან მცირე ინდივიდუალურ პროექტებს 7-დან-35 ათას ლარამდე გრანტით აფინანსებს. გასულ წელს, დიდი რეკლამის გარეშე, ასობით პროექტი შემოვიდა, 22-ჯერ აღემატებოდა განაცხადების რაოდენობა გამოყოფილ რესურსს. ამხელა ინტერესია, ეს ნიშნავს ამას. პირველად, 27 წლის განმავლობაში, რეალურად წამოვიდა ეს ინტერესი. ვფიქრობდით, რომ ეკონომიკის სამინისტროს ძირითად ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობა მოაკითხავდა, თუმცა ეს არ იყო მხოლოდ გალი და ახალგორი, პროექტები იყო მთლიანად აფხაზეთიდან და მთლიანად ცხინვალიდან.

- ხშირად ისმის, რომ ე.წ. საზღვარს იქით მცხოვრებლებისთვის საქართველოსთან ურთიერთობები დაბლოკილია. თქვენც თქვით, რომ ჩაკეტილია ცხინვალის რეგიონი. როგორ და რა ფორმით ახერხებთ არამხოლოდ საზღვრისპირა ნაწილში, არამედ მთლიან რეგიონში ინფორმაციის გავრცელებას?

- ეს არ არის ძალიან რთული. ჩვენ ცხინვალში ვსაუბრობთ 20 ათას მოსახლეზე. როცა პატარაა საზოგადოება და ასეთი ნაბიჯი იდგმება, ინფორმაციის გადამტანი ხდება კონკრეტული პირი და ყველაზე კარგი ინფორმაციის გამავრცელებელიც არის წარმატებული შემთხვევა. პირადად მე და ჩემს თანამშრომლებს დაახლოებით 40 შეხვედრა გვქონდა სხვადასხვა დაინტერესებულ პირთან ან პირთა ჯგუფთან უფრო მსხვილ, მნიშვნელოვან თემებსა და საკითხებზე. ძირითადად მათი მხრიდან გამოხატული იყო ინტერესი, რომ დალაგდეს გამყოფი ხაზების გასწვრივ ვაჭრობა ან მათაც ისარგებლონ საქართველოს თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებებით ევროკავშირთან, ჩინეთთან და სხვა ქვეყნებთან.

- ერთია, რომ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ადამიანებს აქვთ დაინტერესება, ჩვენ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადმოვიდნენ და საკუთარი პროდუქცია თუნდაც გაყიდონ, მაგრამ მეორეა, როგორ უნდა მოახერხონ ეს და ამ დილემის გამო ე.წ. არალეგალურ გზებს იყენებს. იმ შეხვედრებზე, რომელიც ახსენეთ, თუ იყო საუბარი პროდუქციის გადმოსატანად შესაბამის გზებზე? როგორ უნდა გადმოიტანონ მათ საკუთარი პროდუქცია ე.წ. საზღვარზე, როცა მათ ამის შესაძლებლობას საოკუპაციო რეჟიმი არ აძლევს?

- ჩვენი ამოცანა ახალი შესაძლებლობის გახსნაა. თუ ვიღაცა მესაუბრება, რომ ტონობით ესა და თუ ის პროდუქტი უნდა გამოიტანონ და დამიჯერეთ, მესაუბრება ნამდვილად, მაშინ რა თქმა უნდა, ასევე საჭიროა დიალოგი იმაზე, რომ ამის შემოსატანი გზა იყოს გახსნილი. ახლა საუბარია ენგურის ხიდით პროდუქციის გადმოტანაზე. იქ არის ამის ნება. როცა ჩვენ იქაური მასშტაბით დიდ ბიზნესს ვესაუბრებით, იქ დიდი ბიზნესი და დე-ფაქტო პოლიტიკა ძალიან გადაჯაჭვულია. ბიზნესი და საერთო ეკონომიკური ინტერესი არის ძალიან მნიშვნელოვანი საფუძველი ნებისმიერი დიალოგისთვის.

- მაშინ ასე გკითხავთ, როდის და როგორ შეძლებენ დე-ფაქტო საზღვრის იქით მცხოვრები ადამიანები ტვირთების გადმოტანას? შეიძლება ითქვას, რომ ადგილობრივი ბიზნესისა და დე-ფაქტო პოლიტიკის გადაჯაჭვულობის ფონზე, ასეთი შეთანხმება საოკუპაციო რეჟიმთან მიღწეულია? არსებობს საერთო ენა და პოზიცია?

- აქვთ ერთმანეთთან კავშირი და მეტსაც გეტყვით, ზოგჯერ ეს ერთი და იგივე ხალხია, იმდენად დაკავშირებულები არიან. მე თუ დახურულად ვხვდები გარკვეულ გავლენიან ადამიანებს ადგილობრივი მასშტაბით, რომლებიც გარკვეულ გადაწყვეტილებებს იღებენ, ეს დიალოგია. თუმცა, მე რომ თქვენ ვერ გისახელებთ, სად და როდის ვის შევხვდი, რა თქმა უნდა, ეს პრობლემაა. ჩვენთვის დიალოგის ღიაობა პრობლემა არ არის, ამ ადამიანებისთვის კი პრობლემაა. ნულს ქვემოთ იყო სამშვიდობო პროცესი 2008 წლის შემდეგ. ამ ნიშნულზე რომ მოვედით, რომ მათი ინციატივით კონკრეტულ საკითხებზე ვსაუბრობთ, მათ შორის, როგორ გაიყიდოს კონკრეტულ სუპერმარკეტებში პროდუქცია, უკვე შედეგია.

- შეგიძლიათ დღეს თქვათ, თქვენი მინისტრობის თითქმის ბოლო დღეებში, როდის შეძლებენ ისინი ლეგალური გზებით გადმოვიდნენ და გაყიდონ საქართველოში საკუთარი პროდუქცია?

- თუ მათ სხვები არ შეუშლიან ხელს, ხვალ. რუსეთზე მეკითხებით ახლა თქვენ, საოკუპაციო რეჟიმი როდის არ შეუშლის ხელს, ვერ გეტყვით. მე შემიძლია გითხრათ, რა გააკეთა საქართველოს ხელისუფლებამ და რა მიღწევა გვაქვს. აი, ხვალ, პირდაპირი გაგებით ხვალ, რომ მოინდომონ, დაუშვან და არავინ შეუშალოს ხელი აფხაზ და ოს ბიზნესებს, ჩვენი კანონმდებლობით ეს ხვალაც შესაძლებელია ანუ შესაძლებელია, თქვენ რომ სუპერმარკეტში შეხვალთ, იყოს ოსური ან აფხაზური კუთხე და პროდუქცია. ასევე, გეტყვით, რომ ჩვენ ქვეყნის შიგნით დავუშვით ის ეტიკეტირება, რომ პროდუქციას, რომელიც არის წარმოებული მაგალითად ცხინვალში, სოხუმსა ან გაგრაში, აქვს ქართული ან შესაძლოა, აფხაზური წარწერა, ვაწერთ მხოლოდ წარმოების ადგილს, ქუჩას ნომერს, მაგრამ არ ვაწერთ ქვეყანას. ჩვენთვის ეს გასაგებია, რომ ეს არის საქართველო, მათ რაც უნდა ის იფიქრონ. ამ ბოლო დროს, ასლან ბჟანიას მმართველობისას, იყო განცხადებები, რომ მათ სურთ დიალოგი, ვაჭრობა, ჩვენ ამას გამოვეხმაურეთ.

- რადგან ასლან ბჟანიაზე დაიწყეთ საუბარი და აფხაზეთის დე-ფაქტო მმართველობაზე, რამდენად გვაქვს უკეთესი კომუნიკაციის დამყარების შანსები და იმედები მასთან? ხედავთ რესურსს ასლან ბჟანიას მმართველობის პერიოდში, დროულად გადაწყდეს თუნდაც ლეგალურად ტვირთების გადმოტანის საკითხი?

- ის განცხადებები, რომელიც მათი მხრიდან გაკეთდა ალბათ, გამოძახილია იმის, რასაც ორი წელია კონკრეტულად ვამბობთ - ვაჭრობა არის გასაღები. მთავარია დიალოგი დახურული რეჟიმიდან გამოვიდეს და რაც შეიძლება მეტი კონტაქტი იყოს. რაც შეეხება ტვირთების გადმოტანას, ეს "მალე", "ხვალ" და დრო, არის უკვე კავშირში იმასთან, რას შეძლებენ ადგილობრივი ბიზნესები ადგილზე და საოკუპაციო რეჟიმი მინიმუმ ხელს თუ არ შეუშლის. მათი ფორმალური განცხადებებიდანაც ჩანს, რომ აუცილებელია ვაჭრობა. ჩვენ ხელს არ შევუშლით მაინც პაციენტებს გადმოსვლაში, ეს ფაქტია, აქ ახალი არაფერია, ვინც ამას უარყოფდა, მათი ნათესავები მკურნალობდნენ აქ და თვითონაც. თუ ეს ურთიერთობები შეიძენენ მეტ გულწრფელობას და არ მოგვიწევს მალვა იმის, რომ მაგალითად, სოფლის მეურნეობის სექტორში ვეხმარებით რეგიონში მცხოვრებ მოსახლეობას და თუკი ამას მივაღწევთ, ამ დონეზე ამოვიყვანოთ ურთიერთობები, გაცილებით სხვა დონეა, ეს იქნებოდა მომდევნო ამოცანა. ჩვენ ამას შევეცდებით, რომ ხელი შევუწყოთ, ღიაობით, ფორმები მოიძებნება ბევრი, მთავარია იქ არ იყოს ჩამჭრელები, ხანდახან არის მომენტები, როცა ამ კონტაქტებს ხელი შეშლიათ რუსეთის მხრიდან.

მინდა გამოვთქვა იმედი, რომ ამ ცვლილებების ფონზე, გალის მოსახლეობის მდგომარეობა ცოტათი მაინც გაუმჯობესდება. ყველა მიმართულებით ეთნიკური დისკრიმინაციაა. იგივე ვრცელდება ახალგორზეც. განათლების, გადაადგილების შეზღუდვა. კოდორელები საერთოდ ყველანაირი გადაადგილებისგან არიან შეზღუდულები. ადგილზე ვცდილობთ, რომ ახალგაზრდებმა უცხო ენა ისწავლონ ჩვენი პარტნიორების მეშვეობით. საერთაშორისო პარტნიორების დახმარებით ვცდილობთ ასევე, რომ სკოლის ინფრასტრუქტურა გაიმართოს. ამის არაერთი პროექტია მთლიანად აფხაზეთში. ახალგორში არავის უშვებენ, იქ წვდომა წითელი ჯვრის გარდა არავის აქვს. საერთოდ ამოქოლილია. იქ არის სამხედრო გეტო. ჩვენი მთავარი ინტერესი, რა თქმა უნდა, ისაა, რომ ისინი დამაგრდნენ იქ. დევნილები საკმარისად გვყავს და ეს დევნილებიც უნდა დაბრუნდნენ საკუთარ სახლებში. ადამიანები, რომლებიც გადმოდიან, მესმის ძალიან ბევრის, რადგან ერთი ცხოვრება გაქვს, კონფლიქტი კი უკვე 30 წელია თითქმის რაცაა, ძნელია. სწორედ ამისთვისაა ის იდეა, რომ მათ კრედიტი მიიღონ. თუ ჩვენ ეს პროგრამა ამოვქოქეთ, ძალიან კარგად იმუშავებს, იმიტომ, რომ ცოცხალ ადამიანებს ვიცნობ, ვისაც ეს უნდა. დარწმუნებული ვარ, ისინი ამ თვალსაზრისით მეკავშირეები არიან, რომ ბიზნესი ამუშავდეს.

- როგორია მათი განწყობა? სად სურთ ცხოვრება?

- ამ შეხვედრებზე წარმოუდგენლად თბილი, ნორმალური და გულწრფელი ურთიერთობებია. ისინი უკმაყოფილოები არიან დღეს არსებული ვითარებით. შეუძლებელია კმაყოფილი იყო იმით, რაც იქ ადგილზე ხდება, რუსეთზე დამოკიდებულების კუთხით. თუ ვინმეს ჰქონდა რუსეთის მიმართ ეიფორია, ყველა კარგად ხვდება, რომ ახლა რუსეთს თავისი ინტერესები აქვს. მათთვის სივრცე ვიწროვდება და ნამდვილად ბევრი რამით არიან უკმაყოფილოები. ეს გამოხატულია, უნდათ ალტერნატივა, ამ ალტერნატივას ჩვენ ვთავაზობთ, თან ისე ვთავაზობთ, რომ სტატუსთან დაკავშირებულ საკითხებს დღეს გვერდს ვუვლით. ისევ ჩანს ეს შერიგების რესურსი, თან თუ წავახმართ არა მხოლოდ სენტიმენტებს, იმას, რომ შერეული ოჯახები გვაქვს, არამედ კონკრეტულ, რაციონალურ ინტერესს. ყველა დედას სურს შვილის უკეთესი პირობები, ესაა საფუძველი ამ კონტაქტის. შეცვლილია დამოკიდებულება და ხაზზე თვითონ გამოდიან. ეს არის ჩემთვის მნიშვნელოვანი და განსხვავებული ვითარება, ვიდრე იყო 4 წლის წინ.

- დავუბრუნდეთ ცხინვალის რეგიონს. თქვენი მინისტრობის თითქმის 4 წლის განმავლობაში, რამდენ საზღვრისპირა სოფელს შეეხო ოკუპაცია ანუ რამდენ სოფელში იყო ე.წ. საზღვრის გავლების ეპიზოდები? როდემდე შეიძლება გაგრძელდეს ეს, იმ ფონზე, როცა საოკუპაციო რეჟიმი ამბობს, რომ საზღვრებს აბრუნებს იმ ნიშნულებამდე, რომელიც იყო საბჭოთა კავშირის დროს. სადამდე უნდა ველოდოთ მავთულხლართების გავლებას?

- 116 სოფელი ან სამეურნეო მიწები ან სასიცოცხლო ინფრასტრუქტურა არის პირდაპირ საოკუპაციო ხაზით ჩამოჭრილი. 80 სოფელი მათგან მაღალი მთის სტატუსითაც სარგებლობს. როდემდეო ხომ მკითხეთ? მოდით ასე გიპასუხებთ, ეს ვერაფრით იქნება სამუდამო, ვერაფრით. ამის წინააღმდეგ არის სამართალიც და ადამიანური კანონებიც. ეს არის ხელოვნური, ამით ვერ გააკავებ, ვერ გაყოფ იმას, რაც განუყოფელია. რა თქმა უნდა, ბევრი იტანჯება ამის გამო და ეს არის უბედურება. თან მათი ამოცანა ის კი არაა, რომ უცებ ჩაკეტონ, მუდმივად, ყოველ კვირაში, თვეში ერთხელ ან ორთვეში ერთხელ, პატარა მონაკვეთს აკეთებენ. მათთვის ეს, ტექნიკურად რომ დაუკვირდე, დიდ სირთულეს არ წარმოადგენს, მაგრამ ეს არის ზეწოლის მექანიზმი. იმისთვის, რომ იყო მუდმივად სტრესის, შიშის და "ჩათრევას ჩაყოლა სჯობს" განწყობაში. კოვიდ 19-ის პირობებშიც კი 12 სოფელში გააკეთეს ბორდერიზაცია. ასეთ კრიზისებს ქმნიან თავად, ან მინიმუმ იყენებენ. მავთულხლართის გარდა, მეორე არის დეზინფორმაცია. რაც უფრო სწრაფად განვითარდებით, მე მგონია, რომ ინტერესიც და ბუნების კანონებიც უფრო სწრაფად ამოქმედდება. მიზიდულობის ძალა ყოველთვის არსებობს უკეთესისკენ და ამას ვერაფერი გააჩერებს. ამიტომაა ჩვენთვის მნიშვნელოვანი, ვფოკუსირდეთ იმაზე, რომ ამ დიდი გლობალური კრიზისიდან ნაკლები დანაკარგით გამოვიდეთ.

- გადავიდეთ კორონავირუსის პანდემიაზე. ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებმა რამდენმა მოქალაქემ ისარგებლა ჩვენი შეთავაზებით, რაც ვირუსის სიმპტომების მქონე პირების დახმარებას გულისხმოს და ზოგადად რამდენად სარგებლობენ ქართული სერვისებით?

- 22 მარტიდან დღემდე სულ გადმოყვანილია 461 პირი, მათგან 144 საავადმყოფოშია მოთავსებული, იზოლაციაში 45, კარანტინში კი 165.

- კორონავირუსი ერთ-ერთი პირველი ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონში გავრცელდა. მათ ნაწილს განსხვავებული, შეიძლება ითქვას, არაადექვატური რეაქცია ჰქონდა ექიმებთან მიმართებით. ხომ არ ფიქრობთ, რომ ეს სწორედ ინფორმაციის ნაკლებობის დამსახურება იყო და იმის, რომ მათ დროულად არ ჰქონდათ მათთვის გასაგებ ენაზე ინფორმაცია?

- რა ინფორმაციასაც და როგორც დანარჩენი საქართველო იღებდა, პარალელურად ითარგმნებოდა და მიეწოდებოდა მათაც. ხელმისაწვდომი იყო მათთვისაც. აფხაზურად და ოსურადაც ვთარგმნეთ. მეგაფონებით დადიოდა ადგილობრივი ხელისუფლება და ავრცელებდა ამ ინფორმაციას. როგორც კი გავიდა პრემიერ-მინისტრის განცხადება, მარნეულის ჩაკეტვასთან დაკავშირებით, იმ წამსვე ითარგმნა. იყო გარკვეული პრობლემა არა ინფორმაციის ქონის, არამედ აღქმის თვალსაზრისით.

- დაგვისახელეთ ღონისძიებები, რომელიც მაგალითად, თებერვალში გაატარეთ ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებული მუნიციპალიტეტების მოსახლეობისთვის ინფორმაციის მისაწოდებლად. პირადად თუ იყავით თებერვალი - მარტის თვეში ადგილზე სიტუაციის გასარკვევად, რამდენად ჰქონდათ სწორი და დროული ინფორმაცია?

- ჩემი მოადგილე იყო ჩასული, იმიტომ, რომ მე მქონდა სიცხე და თავად ვიყავი იზოლაციაში. ჩემი მოადგილე იყო ყველა რეგიონში, მათ შორის მარნეულშიც, ჩაკეტვამდეც და მის შემდეგაც. მე არ გამოვირცხავ კონკრეტულ სოფლებში ინფორმაციის მიტანა - არ მიტანის თემას, მაგრამ ინფორმაციის გავრცელების კუთხით უპრეცენდენტო რამ მოხდა ჩვენს ქვეყანაში.

- კიდევ ერთი საკითხი, ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში სახელმწიფო ენა- ქართული, საკმაოდ ცუდად იციან. ესაა ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზი, მათ რომ არ აქვთ დროული და ზუსტი ინფორმაცია. ვერც განათლებას იღებენ ამის გამო და საზოგადოებრივ ცხოვრებაშიც სათანადოდ ვერ ერთვებიან. რა გააკეთეთ და რა ვერ გააკეთეთ თქვენი მინისტრობის დროს ამ მიმართულებით? ჩამოგვითვალეთ პროგრამები, რომელიც დაიწყეთ მათთვის ენის შესასწავლად და რატომ ვერ დადგა აქამდე შედეგი?

- ამას დროც სჭირდება და ეს 4 წელიწადში გადაჭრადი ამოცანა არ არის, მაგრამ გვაქვს თვისობრივი ცვლილება, გვყავს ახალი თაობა, ახალგაზრდები, რომლებიც თვითონ გამოდიან და თვითონ საუბრობენ. პირველად ჩატარდა საქართველოს ისტორიის განმავლობაში მარნეულის მერის არჩევნები, სადაც ქართულად საუბრობდნენ კანდიდატები. მე მახსოვს, რომ პრობლემა მქონდა სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლში, რომ მეპოვნა წარმომადგენლად ადამიანი, რომელმაც ქართულიც იცის და თან რაღაც უნარებიც ჰქონდა. სერიოზული პრობლემა გვქონდა.

- როგორ ფიქრობთ, მათთვის სახელმწიფო ენის ცოდნა არ უნდა იყოს სავალდებულო? რატომ არ ვუბიძგებთ სახელმწიფო ენის სწავლისკენ და რატომ ვუმარტივებთ, იგივე ეროვნულ გამოცდებს და ვთავაზობთ მათ მშობლიურ ენაზე?

- სახელმწიფო ენის ცოდნა, თუ უნდათ თვითრეალიზებულები იყვნენ, ამ შემთხვევაში არის სავალდებულო და საინტერესო. ის, რომ ჩვენ გამოცდა გვაქვს მათ ენაზე და გამარტივებულია, პოზიტიური დისკრიმინაციაა, სხვა სტუდენტების მიმართ უსამართლობაა ნამდვილად, მაგრამ მეორეს მხრივ, ეს ხალხი მიდიოდა ბაქოში, ერევანში, სხვაგან და თუ ბრუნდებოდა, ის აღარაა ჩვენი მოქალაქე. ამ საზოგადოების ნაწილად აღარ მიაჩნია თავი.

- ასეთ პირობებში, ახლა მიაჩნიათ? ახლა ფიქრობთ, რომ უფრო ქართულად, სახელმწიფოებრივად აზროვნებენ?

- ეს გარდავტეხეთ, ახალი თაობა ამ ჩვენი წლების მიღწევაა. ქართულად საუბრობენ, ჩართული არიან და ინტერესესს გამოხატავენ ქართულ პოლიტიკაში. რასაც ვიბარებ ანდერძად არის ის რომ, სახელმწიფო ენის შესწავლის შესაძლებლობები ძალიან არის გასაფართოებელი. სკოლაშიც, აკადემიურ სივრცეშიც და სკოლის მიღმაც. ეს არის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი. სხვანაირად ჩვენ ამ ინტეგრაციას და სრულფასოვნებას ვერ მივაღწევთ. კი არჩევანია და არავინ სჯის, რომ არ იცის სახელმწიფო ენა, მაგრამ მასვე ექმნება ეს პრობლემა და ეს უკვე საზოგადოების პრობლემა. უნდათ, რომ შვილებმა ისწავლონ ქართული, დაინახეს, რომ რაღაცას თუ გინდა მიაღწიო, ეს აუცილებელია. სხვა მხრივ, ჩაკეტილი ხარ შენს პატარა სივრცეში, სოფელში და არცთუ ისე კარგია ეს.

- არსებობს ინფორმაცია, თითქოს დიდი ხანია მიდის საუბარი თქვენი სამინისტროს საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან შეერთებასთან დაკავშირებით...

- არანაირი განხილვა სადმე ჩემი თანდასწრებით არ ყოფილა. ჩვენ ვმუშაობთ შიდა განზომილებაზე, კონფლიქტებზე. ეს არ არის საგარეო საქმე. აფხაზებთან და ოსებთან ჩვენი ურთიერთობა არის საშინაო საქმე. უფრო დამაჯერებელი იქნებოდა, სხვა სამინისტროსთან შეერთება, დაასახელეთ ნებისმიერი სამინისტრო, გარდა საგარეო საქმეთა სამინისტროსი.

- რა მემკვიდრეობას ტოვებთ?

- ვტოვებ ძალიან ხელშესახებ საგზაო რუკას კონფლიქტის მოგვარების და ნდობის მშენებლობის. "ნაბიჯი უკეთესი მომავლისკენ" არის ის რეალური, კონკრეტული, რაც ალბათ, არის და იყო დროული და ვტოვებ ამ ბევრ კონტაქტს, რა თქმა უნდა, პერსონალური ფაქტორი მნიშვნელოვანია, მაგრამ არ უნდა იყოს ეს კონკრეტული პერსონის საკუთრება, ეს უნდა იყოს საქმისთვის მნიშვნელოვანი. მე ვიქნები კმაყოფილი და ვიტყვი, რომ ჩვენი მისია შესრულებულია, როცა, მავთულხლართები დაიშლება.

- და ბოლოს, რამდენიმე დღეში თქვენ ავსტრიის ელჩის პოსტს დაიკავებთ. რა იქნება თქვენ პრიორიტეტები და ნომერ პირველი ამოცანა?

- პირველი საქმე იქნება პოსტკოვიდური ურთიერთობების აწყობა, და ავსტრია მოვნიშნეთ ერთ-ერთ ასეთ ქვეყანად, სხვა მხრივ კი, ჩემი ახალი თანამდებობა იქნება სხვა პლატფორმა, სადაც იგივე შრომას გავაგრძელებ ამავე ამოცანებისთვის. შორს არ მივდივარ თემატურად.

ქეთი გიგოლაშვილი

„ინტერპრესნიუსი“